در حالت کلی، اجرت المثل به معنای بهایی است که در ازای انجام کاری به یک فرد تعلق می‌گیرد. این کار می‌تواند هر چیزی باشد. زمانی که بحث اجرت المثل در زندگی زناشویی مطرح می‌شود، معنای انجام کارهایی غیر وظایف شرعی و قانونی توسط زن را در بر می‌گیرد.
بسیاری از افراد تصور می‌کنند که اجرت المثل همان نفقه است؛ اما چنین نیست. یکی از راه های آشنایی با اجرت المثل و روش های اخذ آن، دریافت خدمات مشاوره حقوقی با وکیل است. با کمک و راهنمایی یک وکیل حرفه‌ای، می‌توان مقدار و مواردی که شامل اجرت المثل می‌شوند را از دید یک کارشناس مشخص کرد. در ادامه این متن، به بررسی اجرت المثل زن و شرایط اخذ آن می‌پردازیم. با ما همراه باشید.
اجرت المثل زن چیست؟
زن و شوهر در قبال یکدیگر وظایفی دارند که موظف به انجام آن‌ها هستند. تمکین جزو مواردی است که زن از نظر شرعی و قانونی موظف به انجام آن است؛ اما کارهایی نظیر شستشوی لباس، نظافت خانه، نگهداری از بچه‌ها یا والدین همسر و … جزو وظایف شرعی و قانونی زن محسوب نمی‌شوند.
بدین منظور، زن می‌تواند در قبال انجام این کارها، از مرد تقاضای اجرت المثل نماید. اجرت المثل می‌تواند با وجه نقد یا اموال پرداخت شود. در برخی از مواقع که طلاق به درخواست مرد مطرح می‌شود، زن می‌تواند با استفاده از نظر کارشناسی، اجرت المثل کارهایی که در زندگی مشترک شرعا و عرفا موظف به انجام آن‌ها نبوده را دریافت نماید.
در صورتی که زن تمایل به استفاده از کمک یک فرد خبره را داشته باشد و بخواهد تمام حق و حقوق خود را تمام و کمال دریافت کند، با استخدام وکیل طلاق می‌تواند شانس خود در دادگاه را بیشتر کند. وکیل به طرفیت از زن و با استفاده از اسناد و مدارکی که نشان می‌دهند زن در زندگی مشترک خود کارهای مربوطه را انجام داده، حق و حقوق زن را دریافت می‌کند.
اجرت المثل با نفقه چه تفاوتی دارد؟
نفقه در گرو تمکین زن می‌باشد. به عبارتی دیگر، در صورتی که زن بتواند مرد را تمکین کند، مرد می‌بایست نفقه را پرداخت کند. پرداخت نفقه در گرو انجام سایر کارهای زن نمی‌باشد. یعنی چنانچه زن در انجام امور خانه کوتاهی کند، مرد نمی‌تواند از پرداخت نفقه سر باز زند.
در صورتی که مرد در خانه حاضر نباشد و نفقه را نپردازد، زن می‌تواند درخواست طلاق غیابی نماید. در حالی که در اجرت المثل چنین نیست. نپرداختن اجرت المثل به تنهایی نمی‌تواند دلیلی برای طلاق گرفتن باشد و جزو مدارک مستند طلاق به شمار نمی‌رود. با این حال، می‌توان در زمان طلاق، با کمک وکیل پایه یک دادگستری، حق اجرت المثل برای زن را ثابت کرد و آن را در کنار سایر حقوق دریافت نمود.
شرایط دریافت اجرت المثل زن
دریافت اجرت المثل به دو صورت انجام می‌گیرد. مرد در طول زندگی مشترک یا در زمان طلاق، این حق را برای همسر خود لحاظ کرده و آن را پرداخت می‌کند، و یا از پرداخت آن سر باز می‌زند. اگر مرد از پرداخت آن سر باز بزند، زن می‌تواند در دادگاه با ارائه مدارکی که ثابت می‌کند کارهایی خارج از وظایف شرعی و عرفی انجام داده، اجرت المثل را دریافت نماید.
در طول جلسه دادگاه، زن باید سه مورد را ثابت کند:
- کارها را به دستور شوهرش انجام داده؛
- این کارها وظیفه او نبوده؛
- قصد نداشته که کارها را رایگان انجام دهد.
همچنین، برای دریافت اجرت المثل در زمان طلاق نیز شرایطی لحاظ شده است:
- درخواست طلاق از جانب مرد بوده باشد؛
- تقاضای طلاق مرد به دلیل عدم تمکین زن نبوده باشد.
در صورتی که با قوانین آشنایی ندارید و می‌خواهید از شرایط اخذ مهریه و اجرت المثل خود آگاه شوید، پیشنهاد می‌کنیم از خدمات مشاوره بهترین وکیل مهریه استفاده نمایید. با کمک وکیل، نه تنها در وقت و هزینه های خود صرفه جویی می‌کنید، بلکه احتمال برد شما در دادگاه نیز بیشتر خواهد شد.
مبلغ اجرت المثل زن در سال 1400
از آنجایی که شرایط زندگی همه افراد یکی نیست و هر فردی در زندگی مشترک خود، ممکن است کارهای مختلفی انجام دهد، اجرت المثل نیز مبلغ ثابتی ندارد. میزان و نحوه پرداخت اجرت المثل در دادگاه و توسط کارشناسان مشخص می‌شود.
اگر زن در طول زندگی مشترک خود کارهای یکسانی را انجام داده باشد، اجرت المثل سالانه‌ای که برای وی در نظر گرفته شده، ضرب در تعداد سال های مزدوج بودن او شده و از مرد مطالبه می‌شود.
همچنین، شرایطی مانند شاغل بودن زن، میزان همکاری او در پرداخت هزینه های زندگی مشترک و انجام کارهایی که جزو وظایف شرعی و عرفی او نبوده نیز در طول دادگاه لحاظ می‌شوند.
محاسبه اجرت المثل زن
دادگاه خانواده، تنها دادگاهی است که صلاحیت محاسبه اجرت المثل زن را دارد. چنانچه زن قصد اخذ اجرت المثل خود را داشته باشد، باید دادخواست محاسبه اجرت المثل خود را به دادگاه ارائه دهد. همچنین، مدارک و شواهدی که نشان می‌دهند که زن در طول زندگی مشترک، کاری را انجام داده که وظیفه شرعی و عرفی او نبوده نیز باید به دادگاه ارائه شود. کارشناسان با توجه به مدارک و سختی کار و همچنین مبلغی که یک فرد در ازای انجام آن کارها در سال جاری دریافت می‌کند، مبلغ سالانه را محاسبه کرده و در تعداد سال هایی که زن به آن کارها مشغول بوده ضرب می‌کنند.
مطالبه و محاسبه اجرت المثل حتی بعد از فوت زن نیز امکان پذیر است. فرزندان و ورثه زن می‌توانند پس از فوت او، درخواست محاسبه اجرت المثل را به دادگاه ارائه دهند.
مطالبه اجرت المثل ایام زندگی مشترک
معمولا درخواست مطالبه اجرت المثل در دادگاه خانواده پذیرفته می‌شود. البته در برخی از شعب دادگاه‌ها، نظر بر این است که کار زنان در منزل باید به صورت رایگان انجام گیرد و اجرت المثلی برای آن در نظر گرفته نمی‌شود.
البته در مقابل، دادگاه هایی هم وجود دارند که مدرکی برای اثبات کار رایگان زن را لازم نمی دانند و در صورتی که زن عنوان کند که “کارها را رایگان انجام نمی‌دادم و قصد دریافت دستمزد را داشتم”، دریافت اجرت المثل برای او امکان پذیر می‌باشد.
مستندات قانونی گرفتن اجرت المثل ایام زندگی مشترک
تبصره ماده 336 قانون مدنی و ماده 29 قانون حمایت از خانواده، به بررسی حقوق زن و مطالبه اجرت المثل او می‌پردازند. این مستندات به شرح زیر هستند:
تبصره به ماده 336 قانون مدنی مصوب 18/2/1307:
چنانچه زوجه کارهایی را که شرعا به عهده وی نبوده و عرفا برای آن کار اجرت المثل باشد، به دستور زوج و با عدم قصد تبرع انجام داده باشد و برای دادگاه نیز ثابت شود، دادگاه اجرت‌المثل کارهای انجام گرفته را محاسبه و به پرداخت آن حکم می‌نماید.
ماده 29 قانون حمایت از خانواده:
دادگاه ضمن رای خود با توجه به شروط ضمن عقد و مندرجات سند ازدواج، تکلیف جهیزیه، مهریه و نفقه زوجه، اطفال و حمل را معین و همچنین اجرت‌المثل ایام زوجیت طرفین مطابق تبصره ماده (۳۳۶) قانون مدنی تعیین و در مورد چگونگی حضانت و نگهداری اطفال و نحوه پرداخت هزینه‌های حضانت و نگهداری تصمیم مقتضی اتخاذ می‌کند. همچنین دادگاه باید با توجه به وابستگی عاطفی و مصلحت طفل، ترتیب، زمان و مکان ملاقات وی با پدر و مادر و سایر بستگان را تعیین کند. ثبت طلاق موکول به تادیه حقوق مالی زوجه است. طلاق در صورت رضایت زوجه یا صدور حکم قطعی دایر بر اعسار زوج یا تقسیط محکوم به نیز ثبت می‌شود. در هر حال، هرگاه زن بدون دریافت حقوق مذکور به ثبت طلاق رضایت دهد می‌تواند پس از ثبت طلاق برای دریافت این حقوق از طریق اجرای احکام دادگستری مطابق مقررات مربوط اقدام کند.
آیا اعسار و تقسیط (قسط بندی) اجرت المثل پذیرفته می‌شود؟
بله. در صورتی که مرد به هر دلیلی قادر به پرداخت اجرت المثل نبوده و همچنین اموالی هم برای توقیف و مصادره در اختیار نداشته باشد، دادگاه با توجه به شرایط، اجرت المثل را تقسیط می‌کند.
نمونه دادخواست اعسار از پرداخت نفقه
چنانچه فرد نتواند بدهی خود را (مانند نفقه، مهریه و …) پرداخت نماید، دادخواست اعسار را به دادگاه ارائه می‌دهد. فرم دادخواست اعسار به صورت زیر است:
در قسمت آخر فرم، موارد داخل پرانتز را با توجه به مشخصات خود پر کنید:
رياست محترم مجتمع قضایی (در این قسمت، اسم دادگاه شهرستان محل صدور حکم را وارد کنید)
با سلام. احتراما به استحضار می‌رساند:
این جانب حسب دادنامه شماره (شماره دادنامه حکم شما) مورخ (تاریخ صدور دادنامه) صادره از شعبه (نام شعبه صدور حکم) دادگاه عمومي شهرستان به پرداخت مبلغ (مبلغ مشخص شده در حکم) ريال در حق آقاي/ خانم (نام همسر قبلی خود) محكوم گردیده‌ام. نظر به مشكلات متعدد/ عدم دسترسي با توجه به مستندات تقدیمی صدور حكم به اعسار از پرداخت مبلغ محكومٌ به/ تقسيط مبلغ محكومٌ به مستندا به ماده 3 قانون نحوه اجرای محکومیت‌های مالی 1377 مورد استدعاست.
مراحل مطالبه (درخواست) اجرت المثل زندگی زناشویی
برای دریافت اجرت المثل، زن می‌تواند خودش شخصا دادخواست را ارائه دهد و کارهای قانونی و روند دادگاه را پیگیری نماید و یا به یک وکیل وکالت دهد تا از جانب او، مراحل را پیگیری کند. در فرم دادخواست، علاوه بر مشخصات کامل طرفین، مدارکی نظیر کپی شناسنامه، کپی سند طلاق و سابقه در شعب مختلف ارائه می‌گردد.
طلاق از طرف مرد و گرفتن اجرت المثل زوجه
یکی از شرایط دریافت اجرت المثل این است که دادخواست طلاق از جانب مرد ارائه شود. در چنین شرایطی، زن می‌تواند شخصا یا با وکالت دادن به وکیل خود، اجرت المثل را مطالبه کند.
اجرت المثل همراه با مهریه و دارایی هایی که در عقدنامه ذکر شده است به زن تعلق می‌گیرد. چنانچه زن نتواند اجرت المثل را دریافت نماید، نحله به او تعلق می‌گیرد و در غیر این صورت، نحله به زن تعلق نمی‌گیرد.
