در گذشته افراد از طریق مبادله کالا به کالا فعالیت‌های تجاری خود را پیش می‌بردند که با دشواری های بسیاری روبرو می‌شدند، اما کم کم پول جایگاه ویژه خود را در معاملات تجاری کسب نمود و تمام سختی ها هموار شد. اما امروزه روش معاوضه تغییر زیادی پیدا کرده است و در آخر اسناد تجاری روی کار آمدند که برات یکی از همین روش‌هاست. البته باید مراقب کلاهبرداری نیزباشید و در صورت نیاز به بهترین وکیل کلاهبرداری تهران مراجعه نمایید. برای اینکه بدانید برات چیست در این مقاله ما را همراهی نمایید.
برات چیست؟
برات یکی از روش‌های نقل و انتقال نقدینگی در زمینه فعالیت‌های تجاری می‌باشد.
براساس قانون اجرایی، شخص صادر کننده، این سند را به فرد دارنده آن محول می‌کند تا از سوم شخص مشخصی وجه را دریافت کند. در واقع کسی که این سند را صادر می‌کند لازم به پرداخت مبلغ نخواهد بود، بلکه سوم شخصی در این میان حضور دارد که موظف است مبلغ را پرداخت کند. در مواقعی این سند صادر می‌شود که شخصی از فرد دیگری طالب بدهی باشد و بخواهد این بدهی را به فرد دهد.
حال به شخص صادرکننده برات محیل و شخص پرداخت‌کننده آن محاله علیه و شخص طلبکار، محتال نامیده می‌شود. در برخی مواقع ممکن است فرد دارنده این سند را به شخص دیگری واگذار کند و در این صورت این سند به افراد دیگری محول می‌شود که باید افراد دخیل در این کار پشت سند را امضا کنند تا سند دارای اعتبار باشد.
ارکان برات:
بر اساس قانون تجارت، زمانی این سند تجاری به رسمیت شناخته می‌شود که قوانین وضع شده بابت آن طی صدور سند رعایت شود. مطابق با ماده ۲۲۳ قانون تجارت علاوه بر امضای مهر برات‌دهنده باید شرایط گفته شده در زیر اعمال گردد:
- قید کلمه برات روی ورقه
- تاریخ تحریر روز ماه و سال
- اسم شخصی که باید برات را تعبیه کند.
- تعیین مبلغ
- مکان تادیه وجه برات اعم از این که محل اقامت محال علیه باشد یا محل دیگر
- تاریخ تادیه وجه برات
- اسم شخصی که برات در وجه یا حواله کرد او پرداخت شود.
- تصریح به اینکه نسخه اول یا دوم یا سوم یا چهارم الخ است.
بر اساس ماده ۲۲۶ قانون تجارت، در صورت عدم رعایت هرگونه موارد ذکر شده ورقه براساس اعتبار ندارد و به عنوان سند تجاری غیر قابل استفاده است. بنابراین افرادی که تصمیم دارند چنین سند تجاری را صادر کنند باید با جزئیات قوانین و نکات فنی آن آشنا باشند تا با اطلاعات دقیق این روند تجاری را پیش ببرند و سرمایه‌شان تحت تاثیر ناآگاهی قرار نگیرد. در این مواقع کمک گرفتن از وکیل حقوقی بسیار کارساز است و موجب می‌شود برای وضع سند تجاری مرتکب اشتباه نشوید.
کارکرد برات :
در واقع چک و برات با هم تفاوت‌هایی دارند که با مراجعه به وکیل چک می‌توانید نسبت به آشنایی با این ویژگی‌ها و تفاوت‌ها اطلاعاتی کسب نمایید.
برات راهکاری است که شخص بدهکار تعهد می‌دهد در زمان مشخص شده مبلغ درج شده در سند تجاری به شخص ثالث دیگری که دارنده برات است، پرداخت کند. در واقع این روش راهکاری است که بدهکار را موظف می‌داند در زمان آینده مشخص شده اقدام به پرداخت بدهی کند. در این زمان، تفاوت این سند با چک مشخص می‌شود. چک راهکاری است که با کمک آن پرداخت در حال انجام می‌شود. اما برات وسیله‌ای است که امکان پرداخت در زمان آینده را ممکن می‌سازد. شما می‌توانید چک را برای پرداخت هر زمانی مشخص کنید، درحالی که برات با مشخص شدن تاریخ معین امکان پرداخت وجه در آینده را تعیین می‌کند.
همچنین برای تبدیل کردن چک به پول می‌توان از یک وکیل مجرب استفاده نمود و به درخواست وکیل پایه یکم دادگستری در صورت عدم نقد شدن چک به اعتراض شخص صادر کننده چک پرداخت. درحالی که اعتراض برای عدم پرداخت مبلغ شرایط خاص خود را دارد.
انواع برات قانون تجارت
بر اساس قانون تجارت این سند تجاری ممکن است به شکل های مختلفی در میان طرف های معامله گر ثبت شود که در ادامه به آن می پردازیم:
۱- برات تضمینی:
این برات به صورت کارت الکترونیکی توسط بانک صادر می‌شود و تنها بین فروشندگان و خریداران کالا دارای اعتبار است تا مبلغ مشخص شده در کارت در زمان سررسید و پس از آن پرداخت شود. این سند کارتی بیشتر برای بخش های بازرگانی، تولیدی، خدماتی در قبال خرید کالا وضع می شود و به عنوان یک سند تجاری دارای اعتبار است.
۲- برات وصولی:
این نوع برات به عنوان تضمین کننده بازپرداخت تسهیلات در اختیار مشتری قرار می‌گیرد که مشتری با پشت نویسی آن مسئولیت پرداخت وجه را در اختیار بانک می‌گذارد. چنین سندی تا زمان دریافت وجه و برگشتن اسناد در حساب های انتظامی قرار می‌گیرد.
۳- برات خریداری:
این سند نشانگر انجام یک معامله تجاری یا دریافت یک دین واقعی است.
مواعد پرداخت برات
برات برخلاف سفته و چک به روش‌های مختلف قابل پرداخت است و مشخص کردن زمان پرداخت به چهار شکل امکان پذیر می‌باشد:
برات به رویت:
پرداخت بعد از رویت به صورتی است که پرداخت کننده هنگام مشاهده دارنده سند موظف است در همان لحظه مبلغ را پرداخت کند. در واقع برات به رویت مانند چک به تاریخ روز است که مسئول پرداخت باید برای پرداخت آن سریعا اقدام کند.
برات به وعده از رویت:
در این روش پرداخت دارنده برات موظف است قبل از دریافت مبلغ یک بار برای مشاهده و رویت برات به شخص پرداخت کننده مراجعه کند و در صورت تایید در زمان مشخص شده پرداخت برات دوباره مراجعه نماید. به عنوان مثال، در برگه قید می شود ابتدا می بایست شخص دارنده برای رویت مراجعه شده و سپس ۱۰ روز بعد از آن برای پرداخت وجه مراجعه دوم انجام گیرد.
برات به وعده از صدور:
در این صورت موعد پرداخت، دارنده در زمان مشخص شده از تاریخ صدور به شخص پرداخت کننده مراجعه می کند و خواستار است هزینه را بپردازد. برای مثال، در برگه این سند مشخص می شود طی یک ماه پس از صدور، پرداخت کننده برات مهلت دارد هزینه مشخص شده را پرداخت کند.
پرداخت به روز معین:
پرداخت برات بدین شکل همانند چک و سفته است که در تاریخ مشخص شده پرداخت می‌شود.
حقوق دارنده برات در مراجعه به مسئولین برات
بر اساس قانون تجارت دارنده برات باید حداکثر یک سال پس از موعد مقرر پرداخت به پرداخت کننده مراجعه کند. در این شرایط حالات مختلفی صورت می‌گیرد که در ادامه به آن می پردازیم:
اولین حالت:
مراجعه دارنده به پرداخت کننده و پرداخت در موعد مشخص شده که در این شرایط این سند تجاری خاتمه پیدا می کند.
دومین حالت:
دارنده برات به پرداخت کننده مراجعه کرده و پرداخت کننده از پرداخت برات امتناع می کند. در این شرایط دارنده موظف است ۱۰ روز به ثبت اعتراض بپردازد و طی یک سال صدور طرح دعوا علیه صادرکننده برات اقدام کند.
سومین حالت:
شخص پرداخت کننده قبول به پرداخت برات می شود. اما پرداخت برات در موعد دیگری قبول می‌کند.
ویژگی‌های سند برات
قبولی شخص ثالث:
هدف اجرای سند بدین صورت است که ابتدا شخص اول صادر می‌کند و شخص دو مسئولیت پرداخت را برعهده می‌گیرد. در صورتی که شخص دوم پرداخت وجه را قبول نکند، شخص ثالث می‌تواند برای پرداخت وجه سند اقدام نماید. در این صورت به واسطه امضا پرداخت به شخص دیگری موکول می‌شود و عدم پرداخت توسط شخص دوم روی سند مطرح خواهد شد.
پرداخت شخص ثالث:
شخص دوم یا همان شخص پرداخت کننده سند برات را قبول کند، درحالی که از پرداخت آن خودداری کند. در این شرایط شخص ثالث به پرداخت وجه سند می‌پردازد که این کار باید با اعتراض نامه و عدم تاییدیه انجام شود. در واقع دارنده برات از این طریق اعتراض خود را بابت عدم پرداخت توسط شخص پرداخت کننده سند اعلام می‌کند که شخص ثالث قبول کند هم در ثبت این اعتراض حضور پر رنگی دارد.
روش انتقال سند تجاری:
انتقال سند تجاری به دو روش ظهرنویسی و قبض و اقباض شکل می‌گیرد. سندهایی که به شکل امضا و پشت نویسی به شخص دریافت کننده محول می شود، شیوه ظهر نویسی انجام شده. اما سندهایی که ظهر نویسی ندارد و به صورت وجه حامل صادر می‌شود و به واسطه قبض و اقباض انتقال پیدا می‌کند، انتخاب هر کدام از این روش‌ها بستگی به شرایط و جایگاه هر فردی دارد.
پیشنهاد می‌شود برای انتقال دهنده سند از روش قبض و اقباض استفاده شود تا مجبور به امضای سند و قبول مسئولیت نباشید. اما در صورت استفاده از ظهرنویسی بهتر است ابتدا شخص پرداخت کننده را مورد ارزیابی و شناسایی قرار دهید.
تفاوت برات با سفته
یکی دیگر از موضوعاتی که بابت این سند تجاری پیش می‌آید؛ تفاوت برات با سفته است. اولین تفاوت، تعداد افرادی است که برای صدور این سند دخیل هستند. در واقع پرداخت سفته بر عهده شخص دیگری نیست و صدور آن تنها توسط دو نفر انجام می‌شود. همچنین زمانی سند به اجرا در می‌آید که یک عمل تجاری انجام شود و طرفین معامله‌گر، تاجر یا بانکدار و یا صراف باشند.
یکی از تفاوت‌هایی که بین برات و سفته وجود دارد این است که نام طلبکار در سند برات ذکر می‌شود. چرا که یکی از شرایط اصلی برات این است اسم شخصی که پرداخت برات برای او محول شده مشخص باشد. اما سند ثبت تنها با نام حامل بدون ذکر اسم شخص معینی شکل خواهد گرفت.
اقامه دعوای برات به چه شکل است؟
بعضی از مواقع ممکن است در استفاده از برات و یا چک و سفته کلاهبرداری انجام شود که در این زمان باید به لحاظ قانونی با مراجعه به وکیل کلاهبرداری نسبت به مجرم اقامه دعوا نمود. بعد از انجام اقداماتی مانند اعتراض و اخطار به مسئولین برات، دارنده آن موظف اقامه دعوای هست که طی یک سال از تاریخ اعتراض باید برای انجام این کار اقدام کند.
نکته‌ای که برای اقامه دعوی وجود دارد این است که در صورت خارج تاییدیه بودن برات اقامه دعوی برای برات دارنده و ظهرنویس‌های آن حدود ۲ سال بعد از تاریخ اعتراض خواهد بود. همچنین ظهرنویس‌ها می‌توانند علیه ظهرنویس های قبلی اقامه دعوی داشته باشند که این کار از فردای ابلاغ احضاریه و فردای روز تاییدیه به مدت یک سال دارای مهلت است.
مهلت مقرر شده دارنده برات حق مراجعه به ظهر نویس‌ها و ظهر نویس‌های قبلی را ندارد. طی این مدت تنها می‌تواند به محال علیه مراجعه کند.
