شاید کلمه مناقصه در حقوق ایران کمتر به گوش رسیده باشد. در نتیجه افراد کمتری به غیر از متخصصان حقوق و برگزار کنندگان آن از شرایط و اوضاع و احوال آن با خبر باشند. در واقع اداره یا سازمان های اداری دولتی، به نمایندگی از جانب شهروندان، انجام امور عمومی را به عهده دارند. که باید نفع مردم از سوی آنها تضمین گردد. به همین دلیل است که طبق قانون، خرید خدمات توسط ادارات دولتی، باید با رعایت تشریفاتی باشد که به آن، مناقصه می گویند.
بالحتم که یک وکیل پایه یک دادگستری در تبیین شرایط مناقصه برای شما حرفه ای عمل خواهد کرد. اما آنچه که در این مقاله قصد داریم به آن بپردازیم، پاسخگویی به این سوال است که مناقصه چیست؟ اگر در آن شرکت کنیم دارای چه مزایایی خواهد بود؟ به طور کلی نظر قانونگذار در مورد مناقصه چیست؟
مونا ترابی، بهترین وکیل در تهران و متخصص در امور تجاری است که می تواند در این مورد راهنمای شما باشد.
مناقصه در نظام حقوقی ایران
در راستای اجرای مفاد اصل 44 قانون اساسی که بر خصوصی سازی بنگاه های دولتی و مشارکت عموم مردم و سرمایه گذاران در امر سرمایه گذاری، چرخاندن چرخ صنعت و کاستن از سرمایه دولتی در بخش های کشاورزی، دامداری، صنعت، تجارت و خدمات تأکید می کند، قانون برگزاری مناقصات در سال 1383 تصویب گشت.
قانون نهادها و اداراتی که قادر به برگزاری مناقصه می باشند را به تفصیل در بند ب ماده 1 مشخص نموده « قوای سه گانه جمهوری اسلامی ایران اعم از وزارتخانه ها، سازمان ها، مؤسسات و شرکت های دولتی، موسسات انتفاعی وابسته به دولت، بانک ها و مؤسسات اعتباری دولتی، شرکت های بیمه دولتی، مؤسسات و نهادهای عمومی غیردولتی (در مواردی که آن بنیادها و نهادها از بودجه کل کشور استفاده می نمایند)، مؤسسات عمومی، بنیادها و نهادهای انقلاب اسلامی، شورای نگهبان قانون اساسی و همچنین دستگاه ها، و واحدهایی که شمول قانون برآنها مستلزم ذکر یا تصریح نام است، اعم از این که قانون خاص خود را داشته و یا از قوانین و مقررات عام تبعیت نمایند.
نظیر وزارت جهاد کشاورزی، شرکت ملی نفت ایران، شرکت ملی گاز ایران، شرکت ملی صنایع پتروشیمی ایران، سازمان گسترش و نوسازی صنایع ایران، سازمان بنادر و کشتیرانی جمهوری اسلامی ایران، سازمان توسعه و نوسازی معادن و صنایع معدنی ایران، سازمان صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران و شرکت های تابعه آن ها موظفند در برگزاری مناقصه مقررات این قانون را رعایت کنند».
مناقصه چیست؟
اگر بخواهیم از نظر لغوی به بررسی این کلمه بپردازیم و در یابیم که در لغت مناقصه چیست، باید گفت که طبق فرهنگ نامه معین این عبارت، به معنای کاستن متقابل و پی در پی است. در زبان فارسی مناقصه به کم کردن، با هم رقابت کردن در کم کردن قیمت چیزی آمده است. شاید کمتر وکیل حقوقی ای متوجه معنای لغوی این کلمه باشد. اما آنچه حائز اهمیت است، تعریف حقوقی است. انجام معاملات از طرف سازمان های دولتی، به منظور تامین منافع عمومی، تابع تشریفات مخصوص به خود می باشد. یک وکیل دعاوی حقوقی نسبت به این تشریفات آگاهی دارد و میداند که یکی از این تشریفات، لزوم برگزاری مناقصه است .
قانونگذار تعریف خودرا از مناقصه در قانون برگزاری مناقصات مصوب 1383/11/3 مجمع تشخیص مصلحت نظام آورده است. طبق ماده 2 این ماده، این موضوع این چنین تعریف می شود: « فرایندی است رقابتی برای تأمین کیفیت مورد نظر(طبق اسناد مناقصه)، که در آن تعهدات موضوع معامله به مناقصه‌گری که کمترین قیمت متناسب را پیشنهاد کرده باشد، واگذار می‌شود.»
ارکان مناقصه
به عبارتی دیگر از تعریف بالا در می یابیم که هر مناقصه متشکل است از :
- -یک مناقصه گر (شخصی است حقیقی با حقوقی که با ارائه کمترین قیمت و با دریافت اسناد مناقصه در آن پیروز می شود)،
- -یک مناقصه گزار (شخصی که انجام عملی را با پذیرش کمترین قیمت یا مناسب ترین شرایط فراخوان می کند. یا به عبارت دیگر ارگان یا دستگاه برگزار کننده مناقصه) و
- -در نهایت موضوع مناقصه که با توجه به خواسته مناقصه گران متغیر می باشد.
وفق ماده ای که د رقسمت قبل عنوان کردیم، در صورتی که سازمان های دولتی، بخواهند کالا یا خدماتی را تامین کنند، باید از طریق برگزاری این موضوع به صورت دولتی، با پیشنهاد کننده کمترین قیمت، قرارداد منعقد کنند. نمی توانند با هر شخصی که تمایل دارند، اقدام به انعقاد قرارداد نمایند.
برگزاری مناقصه
فرایند برگزاری مناقصات به ترتیب شامل مراحل زیر است:
- الف ـ تأمین منابع مالی.
- ب ـ تعیین نوع مناقصه در معاملات بزرگ (یک مرحله‌ای یا دو مرحله‌ای، عمومی یا محدود).
- ج ـ تهیه اسناد مناقصه.
- د ـ ارزیابی کیفی مناقصه‌گران درصورت لزوم.
- هـ ـ فراخوان مناقصه.
- و ـ ارزیابی پیشنهادها.
- ز ـ تعیین برنده مناقصه و انعقاد قرارداد
طبقه بندی انواع مناقصات
همانطور که در پیشتر نیز گفته شد، مناقصات به دو جهت به انواعی تقسیم می شوند.
- مناقصاتی که از نظر مراحل بررسی طبقه بندی می شوند.
- مناقصاتی که از نظر روش دعوت مناقصه گران طبقه بندی می شوند.
در ادامه هر کدام از انواع بالا بررسی می کنیم. همچنین عنوان می داریم که هر کدام به چند دسته تقسیم می شوند. با ما همراه باشید.
انواع مناقصه از نظر مراحل بررسی
قابل ذکر است که مناقصه مطابق با بند الف ماده 4 قانون برگزاری مناقصات بر اساس مراحل بررسی و روش دعوت مناقصه گران می تواند به انواعی تقسیم گردد. مناقصات از نظر مراحل بررسی به دو دسته زیر تقسیم بندی می شوند:
- تک مرحله ای : در این روش پیشنهادات از نظر فنی و بازرگانی ارزیابی نمی‌شوند چرا که برخی از مناقصات نیازمند ارزیابی های فنی و بازرگانی میباشند. معمولا موضوع چنین مناقصاتی ساده است و مناقصه گزار می‌تواند با بررسی منافع خویش بهترین پیشنهاد را انتخاب کند. در طی جلسه مناقصه پاکت پیشنهادات مناقصه گران گشوده شده و در همان جا برنده اعلام می‌شود.
- دو مرحله ای : بر خلاف روش قبلی، به دلیل جزییات فنی و مالی پیشنهادات و همچنین تشخیص مناقصه گزار، هر کدام از پیشنهادات از منظر بازرگانی و فنی و حتی قابلیت‌های شرکت کنندگان را به طور دقیق بررسی و مورد ارزیابی قرار می‌گیرند.
انواع مناقصه از نظر روش دعوت مناقصه‌گران
تا اینجا به سوال مناقصه چیست پاسخ کلی دادیم. یکی از روش های تقسیم بندی آن، یعنی بر اساس مراحل بررسی به تفصیل بیان شده است. بهترین وکیل قرارداد در تهران به انواع مناقصات تسلط کامل خواهد داشت. گرچه بطور کلی مشاوره با وکیل در مباحث حقوقی خالی از لطف نخواهد بود.
بر اساس بند ب ماده 4 قانون برگزاری مناقصات، مناقصات از نظر روش دعوت مناقصه‌گران به انواع زیر تقسیم می شود :
- 1 ـ عمومی: مناقصه ای است که در آن فراخوان از طریق آگهی عمومی به اطلاع مناقصه گران می‌رسد.
- 2-مناقصه محدود: مناقصه ای است که در آن به تشخیص و مسئولیت بالاترین مقام دستگاه مناقصه گزار، محدودیت برگزاری مناقصه عمومی با ذکر ادله تأیید شود. فراخوان مناقصه از طریق ارسال دعوتنامه برای مناقصه‌گران صلاحیتدار [براساس ضوابط موضوع مواد (۱۳) و (۲۷) این قانون] به اطلاع مناقصه‌گران می‌رسد.
شرایط شرکت در مناقصه
شرکت در مناقصه شرایطی دارد که در این بخش به صورت اختصاری به برخی از مهم ترین آن ها اشاره می کنیم. این شرایط عبارت اند از:
- اشخاصی که می‌خواهند شرکت کنند برگه پيشنهاد قيمت خود و دیگر مدارک لازم را در پاکتی به اداره امور حقوقی و قراردادها تحویل می‌دهند.
- لازم است شرکت کنندگان 20 میلیون ریال از مبلغی که پيشنهاد دادند را به صورت ضمانت‌نامه بانکی معتبر و يا به صورت وجه نقد بپردازند.
- اگر شخصی بعد از برنده شدن، انصراف دهد. تمام مبلغی که سپرده است به نفع شركت ضبط شده و با نفر دوم قرارداد بسته می‌شود.
- برای درج آگهی در روزنامه، تمام هزینه را باید برنده مناقصه بپردازد.
- اگر شخصی شرکت کند، این شركت یعنی اینکه تمام شرايط موجود در اسناد را قبول کرده است.
- در پروژه‌های خدمات نظافتی و توسعه فضای سبز مهلت اجرای کار، يک‌سال از تاريخ عقد قرارداد است.
- تمام فرم‌های شرايط شركت در مناقصه و همه مدارک مربوط به آن باید توسط پیمانکار مهر و امضاء شود.
- شرکت‌کنندگان باید پيشنهادات خود را در دو پاكت الف و ب به امور اداری تحویل دهند. در پاكت الف، اساسنامه و آگهی تاسيس شركت، فيش واريز يا ضمانت‌نامه معتبر مبنی بر واریز 20 میلیون ریال، سوابق شركت و برگه تأیید صلاحیت از اداره كار و امور اجتماعی را قرار می دهد. در پاكت ب، فرم شركت در مناقصه و پيشنهاد قيمت است.
تفاوت مناقصه و مزایده
پیشتر به سوال مناقصه چیست پاسخ دادیم. اما مزایده عبارت است از روشی رقابتی برای فروشندگان کالا یا خدمات که بتوانند خدمات و محصولات خود را به بالاترین قیمت ممکن به فروش برسانند. پس ماهیت هر دو روش بر اصل رقابت استوار است. همچنین رعایت اصل برابری اشخاص در این گونه قراردادها از الزامات برگزاری آن ها محسوب می شود. همان طور که در تعریف مناقصه آمد، مناقصه گزار که عموما یک نهاد دولتی محسوب می شود. با فراخوان انجام عمل یا خرید تجهیزاتی به نازلترین قیمت یا بهترین و مناسب ترین شیوه انجام، شخصی بنده را مناقصه گر می نامند.
این در حالی است که در مزایده، شخص مزایده گزار فروش کالا یا خدمات را از طریق آگهی در روزنامه های کثیرالانتشار به رقابت عمومی می گذارد. یا اینکه از طریق اطلاعیه عموم را دعوت به گردهمایی در محلی جهت برگزاری مزایده دعوت می نماید؛ شخصی که بیشترین قیمت را پیشنهاد دهد، قرارداد با ایشان منعقد می گردد. بهترین وکیل ملکی در تهران در این باب اذعان می دارد که قطعا شنیده اید ملکی را به مزایده گذاشته اند. در این مورد منظور دقیقا توضیحی است که ارائه کردیم.
میزان سپرده شرکت در مناقصه
در این بخش به منظ.ر سخن پایانی به میزان سپرده اشاره یم کنیم. تضمین شرکت در مناقصه (وجه التزام) مبلغ تضمین شرکت بر حسب درصدی از برآورد هزینه اجرای کار به شرح زیر تعیین می‌شود:
- میزان تضمین شرکت در این مورد بر حسب آورد هزینه اجرای کار تا یکصد میلیون ریال 5 درصد، مازاد بر یکصد میلیون ریال تا مبلغ 10000 میلیون ریال. بعدی برابر 5/0 درصد، مازاد بر 10000 میلیون ریال تا 1000000 میلیون ریال برابر با 3/0 درصد، مازاد بر 1000000 میلیون ریال معادل 2/0 درصد می‌باشد.
- آیین نامه اجرایی قانون برگزاری مناقصات
- طبق ماده 9 قانون برگزاری مناقصات فرایند برگزاری مناقصات
امور مربوط به مناقصه اموری حقوقی اند. اگر در این بین با امور کیفری مواجه بشوید، بهتر است قبل از هر اقدامی با بهترین وکیل کیفری در تهران و شهرستانها مشورت نمایید.
