امروزه مبادلات افراد با یکدیگر کمتر از طریق پول نقد انجام می شود. معاملات در مقیاس های کوچک اغلب از طریق واریز مستقیم به حساب فروشنده و به شکل یک جا و حال انجام می گیرد. اما در معاملاتی مانند خرید و فروش ملک، زمین و ماشین که پرداخت یکدفعه و یکجای مبلغ فشار زیادی را بر خریدار تحمیل می‌کند، از چک های بانکی برای پرداخت ها استفاده می شود. متاسفانه در بسیاری از موارد، حساب شخص صادرکننده چک در زمان مقرر مبلغ معین را ندارد. در نتیجه چک برگشت می خورد. که در این صورت دارنده برای دریافت پول خود باید اقدامات دیگری را به عمل اورد. گاهی هم صادر کننده علت این اتفاق را نمی داند برای همین اقدام به استعلام چک برگشتی می کند.
در ادامه این مطلب به آنچه که باید راجع به استعلام چک برگشتی بدانید، خواهیم پرداخت. مونا ترابی، وکیل پایه یک دادگستری، بهترین وکیل در تهران در امور چک می باشد. وی با تکیه بر دانش و تجربه کافی این زمینه به جهت احقاق حقوق موکلین می کوشد.
استعلام چک برگشتی
با رونمایی از سامانه صیاد، امروزه تمام استعلام ها توسط این سیستم انجام می شود. یک باور غلط که در مورد استعلام چک برگشتی در بین عوام و آن هم به دلیل عدم اطلاع رسانی در مورد سامانه صیاد وجود دارد، این است که استعلام چک برگشتی با استفاده از کد ملی قابل تحقق است. اما لازم به ذکر است که این استعلام از بانک مرکزی و سامانه صیاد تنها با شماره صیاد مندرج در چک میسر می باشد. به دستور بانک مرکزی از ابتدای شهریور سال 1399 تمامی چک های تمامی بانک ها باید از طریق سامانه صیاد برای افراد متقاضی صادر شود. به همین دلیل اصطلاحا به این چک ها، چک صیادی می‌گویند.
در این شیوه تمامی چک‌ها یک شکل و یک رنگ هستند. که هدف این کار هم برای یکپارچه سازی و استاندارد سازی هویت اوراق بهادار است. پس در حال حاضر سامانه صیاد مرجع اصلی استعلام چک‌هایی است که برگشت می خورند. اصولا افراد در برخورد اولیه با چک و قواعد حاکم بر آن، دچار سردرگمی می شوند. مشاوره با یک وکیل چک بهترین اقدامی است که در این مواقع می توان انجام داد. وی یک وکیل پایه یک دادگستری اما متخصص در این حوزه است که تمام تغیرات جدید در قانون چک را می داند. در نتیجه بر اساس آن به بهترین نحو عمل می کند.
شماره صیادی چیست؟
برای بررسی مراحل استعلام چک برگشتی ابتدا به بررسی شماره صیادی که در قسمت قبلی عنوان کردیم م یپردازیم. طبق قانون جدید چک برگشتی، در دسته چک‌های جدید تغییراتی به وجود آمده است. یکی از این تغییرات، شماره صیادی یا همان شماره یکتا می‌باشد. این شماره یک شماره اختصاصی است که برای هر برگ چک وجود دارد. با داشتن این شماره گیرنده چک امکان این را دارد که بتواند از میزان اعتبار فرد صادر کننده چک اطمینان حاصل کند.
فرد دارنده میتواند با پیامک این شماره مندرج در چک، اطلاعات فرد صادر کننده را به دست آورد. این اطلاعات به شماره همراهی که فرد صادر کننده چک در قسمت اطلاعات گیرنده چک در سامانه صیاد ثبت می کند صادر می شود. یک وکیل حقوقی از مزایای وجود این شماره آگاه می باشد. وی می داند این مسئله باعث می شود که میزان صدور چک های بی محل به حداقل برسد.
مراحل گرفتن استعلام چک برگشتی
برای بررسی مراحل استعلام چک برگشتی به یک ماده مهم در قانون صدور چک اشاره می کنیم. در ماده ۶ قانون صدور چک تبیین می شود که: بانک‌ها مکلفند برای ارائه دسته چک به مشتریان خود، صرفاً از طریق سامانه صدور یکپارچه الکترونیکی دسته چک موسوم به صیاد نزد بانک مرکزی اقدام نمایند.
این سامانه پس از اطمینان از صحت مشخصات متقاضی با استعلام از سامانه نظام هویت‌سنجی الکترونیکی بانکی و نبود ممنوعیت قانونی، حسب مورد نسبت به دریافت گزارش اعتباری از سامانه ملی اعتبارسنجی موضوع ماده (۵) «قانون تسهیل اعطای تسهیلات و کاهش هزینه‌های طرح و تسریع در اجرای طرح‌های تولیدی و افزایش منابع مالی و کارایی بانک‌ها مصوب ۱۳۸۶/۴/۵» یا رتبه بندی اعتباری از مؤسسات موضوع بند (۲۱) ماده (۱) «قانون بازار اوراق بهادار جمهوری اسلامی ایران مصوب ۱۳۸۴/۹/۱» اقدام نموده است و متناسب با نتایج دریافتی، سقف اعتبار مجاز متقاضی را محاسبه و به هر برگه چک شناسه یکتا و مدت اعتبار اختصاص می‌دهد.
این خدمت بیشتر مورد استفاده شرکت‌های پخش و بازاریاب ها و افرادی است. که در طی روز تعداد زیادی چک را دریافت می کنند. این سرویس در واقع استعلام فوری و سریع است. که در لحظه مبادله چک انجام می‌شود و برای اطمینان از این است که صادرکننده ثبت چک را انجام داده است. به‌علاوه، این سیستم جدید از بروز جرایم و مجازات‌های آنان، مثل جرم جعل و مجازات جعل امضا، جلوگیری به عمل می آورد. برای استفاده از این خدمت افراد باید به وب سایت بانک مرکزی مراجعه کنند. در بخش قانون جدید چک و قسمت استعلام چک برگشتی یا عادی با وارد کردن اقلام اطلاعاتی استعلام را دریافت کنند. تمام این مراحل میتواند توسط یک وکیل حرفه ای انجام پذیرد.
گرفتن استعلام چک برگشتی از طریق پیامک
مطابق اطلاعیه منتشر شده توسط بانک مرکزی، افراد می توانند با ارسال شناسه ۱۶ رقمی برگه چک به شماره ۷۰۱۷۰۱ در قالب یک پیامک، از اعتبار و سابقه صادر کننده مطلع شوند. لازم است پیامک به صورت زیر و بدون هیچ گونه کاراکتر اضافه نظیر خط تیره و نقطه به شماره فوق ارسال شود: شناسه ۱۶ رقمی *۱*۱.
پاسخ پیامک استعلام چک برگشتی یا سابقه صادرکننده به صورت یک رنگ به شماره استعلام گیرنده ارسال می‌شود. هر رنگ به ترتیب زیر مفهوم خاصی را به خود اختصاص می‌دهد:
- سفید، صادرکننده چک فاقد هرگونه سابقه چک برگشتی می باشد. یا درصورت وجود سابقه، تمامی موارد رفع سوء اثر شده است.
- زرد، صادرکننده چک دارای یک فقره چک برگشتی یا حداکثر مبلغ ۵۰ میلیون ریال تعهد برگشتی است.
- نارنجی، صادرکننده چک دارای دو الی چهار فقره چک برگشتی یا حداکثر مبلغ ۲۰۰ میلیون ریال تعهد برگشتی است.
- قهوه‌ای، صادرکننده چک دارای پنج الی ده فقره چک برگشتی یا حداکثر مبلغ ۵۰۰ میلیون ریال تعهد برگشتی است.
- قرمز، صادرکننده چک دارای بیش از ده فقره چک برگشتی یا بالغ بر مبلغ ۵۰۰ میلیون ریال تعهد برگشتی است.
