پس از آنکه شخصی فوت میکند، اقداماتی وجود دارد که ورثه وی مجبور به انجام آن هستند. اغلب افراد به علت درد فقدان عزیزشان نسبت به انجام این اقدامات قصور می کنند. یا از مراحلی که باید طی کنند نا آگاه هستند. پس از آنکه فردی دار فانی را وداع می‌گوید باید دیون وی از کیسه دارایی ایشان پرداخت شود. انحصار ورثه صورت گیرد. یا به عبارتی تقسیم ترکه انجام شود. قوانین ما در تقسیم ارث متاثر از دین مبین اسلام و قواعد فقهی میباشد. که این قوانین به علت تخصصی و پیجیدگی، نیازمند حضور و علم و آگاهی بهترین وکیل در تهران است. مونا ترابی بهترین وکیل انحصار وراثت در تهران است که می تواند در پرونده های مشابه راهنمای شما باشد.
در این مقاله بررسی می کنیم که برای تقسیم ارثیه باید چه مراحلی را طی کرد؟ و چه مدارکی لازم است؟ با ما همراه باشید.
ترکه چیست؟
در بررسی تقسیم ترکه ابتدا به معنای ترکه می پردازیم. معنی لغوی ترکه در فرهنگ لغت جامانده و میراث است. این عبارت از معنا و اصطلاح حقوقی آن نیز دور نیست. ترکه در حقوق اعم از حقوق مالی فرد و اموال متوفی است. که دارایی مثبت و منفی وی را در برمی‌گیرد. منظور از دارایی مثبت اموال منقول، غیر منقول و طلب ایشان از سایر افراد است. همچنین منظور از دارایی منفی دیون فرد متوفی نسبت به سایر افراد است. در واقع می توان گفت ترکه دارایی ناخالص فرد متوفی می باشد.
پس همانطور که گفتیم، ترکه حقوق مالی را نیز در برمی‌گیرد. بدین منظور می‌توان به حقوقی مانند حق خیار، حق رد و اجازه عقد فضولی در زمانی که مالک قبل از رد یا اجازه فوت کند، یا حق رهن مرتهن بر عین مرهونه اشاره کرد. در تقسیم ترکه باید توجه کرد که پرداخت دیون متوفی بر ارثیه ورثه تقدم دارد. باید ابتدا انحصار وراثت محقق شود. درست‌ترین کار در این مورد مشاوره با وکیل است. تا مراحل را به ترتیب برای شما بیان کند. یا وکالت کلیه ورثه را در انجام امور مربوط به تقسیم به عهده بگیرد. به علت وضعیت روحی و فشار روانی بر ورثه به علت فوت عزیزشان، بهتر است انجام این امور مهم به فردی کاردان سپرده شود. انتخاب وکیل مناسب و آشنا با امور حسبی از ضروریات بوده و برای مثال وکیل کلاهبرداری انتخاب مناسبی برای پرونده شما نیست.
تقسیم ترکه
مطابق قانون مدنی و قانون آیین دادرسی مدنی هر یک از وراث می‌توانند درخواست تقسیم ترکه و استقلال سهم خود را از سایرین به دادگاه تقدیم کند. چرا که پس از فوت متوفی تمام ورثه در اموال وی به طور مشاع ماکیت دارند. همچنین در یک شراکت اجباری قرار می‌گیرند. که استقلال سهم هر فرد به دست دادگاه و حکم آن میسر است. وکیل دعاوی فروش مال مشاع در این موارد می تواند راهنمای مناسبی باشد. قبل از تقسیم ترکه، باید انحصار وراثت انجام بگیرد. دیون متوفی صاف شود. سپس اگر مالی از متورث باقی ماند، بین ورثه تقسیم گردد. منظور از ترکه میت عبارت است از :
- آنچه که میت قبل از فوت مالک آن است. خواه عین باشد یا دین و خواه حق مالی
- آنچه میت به واسطه فوت مالک آن می شود. مانند دیه قتل خطائی یا قتل عمد
- آنچه میت پس از فوت مالک آن می شود. مانند اینکه میت مدیون باشد و بعد از فوت صاحب دین او را ابراء کند. یا شخصی تبرعا دین او را پرداخت نماید.
دقت کنید که بهترین وکیل ملکی در تهران می تواند در امور ملکی اینچنینی شما را یاری رساند.
مدارک مورد نیاز برای تقسیم ترکه
اقدامات و مدارک مورد نیاز برای تقسیم ترکه عبارتند از:
- انحصار وراثت که شرح آن در گواهی انحصار وراثت آمده است.
- مهر و موم ماترک که اقدامی است جهت حفظ ماترک از هر گونه دخل و تصرف مادی و حقوقی به این صورت که برابر درخواست ورثه یا وصی (کسی که از طرف متوفی برای اداره اموال تعیین شده ) یا طلبکاری که طلبش مستند به سند رسمی یا حکم دادگاه است، شورای حل اختلاف اقدام به صورت‌برداری از اموال و مهر و موم آنها میکند.
- تحریر ماترک : شورای حل اختلاف بنابر درخواست ورثه یا وصی اقدام به تهیه‌ی فهرستی از دارایی متوفی میکند که در این فهرست نام کلیه اموال منقول و غیر منقول و بهای آن ،حقوق و مطالبات وابسته بدهی‌های متوفی درج میشود این عمل که به منظور تعیین دقیق میزان ماترک انجام میشود تحریر ترکه نام دارد.
- قبول یا رد ترکه: واکنش وراث نسبت به ترکه به سه صورت قابل تصور است:
- در حالت اول وراث ترکه را به طور مطلق قبول و پرداخت کلیه‌ی بدهی‌های متوفی را برعهده می‌گیرند.
- در حال دوم وراث ترکه را مطابق صورت تحریر می‌پذیرند.
- ترکه را رد می‌نمایند یعنی اینکه بدهی‌های متوفی را به عهده نمی‌گیرند.
- تسویه ماترک، که به درخواست وصی یا ورثه به منظور پرداخت بدهی‌های متوفی و خارج نمودن مورد وصیت از ماترک انجام می‌گردد.
- تقسیم ما ترک : پس از تصفیه نوبت به تقسیم ما ترک بین ورثه می‌رسد و در صورت عدم تراضی، دادگاه اختلاف آنها را حل می‌نماید.
چه کسی می تواند درخواست تقسیم ترکه نماید؟
افرادی که می‌توانند درخواست تقسیم ترکه را به دادگاه تقدیم کنند عبارتند از:
- ولی و وصی و قیم هر وارثی که محجور باشد. (این در حالتی است که یکی از ورثه صغیر یا محجور باشد که در این صورت پدر یا جد پدری یا قیم وی به جای ایشان درخواست میکند)
- امین غائب و جنین
- کسی که سهم‌الارث بعضی از ورثه به او منتقل شده است.
- موصی له (می‌تواند هرکسی حتی وکیل قرارداد در تهران متورث باشد)
- وصی راجع به موصی به در صورتی‌که وصیت به جزء مشاع از ترکه شده باشد.
انواع تقسیم ترکه
حال که به شرایط کلی تقسیم ترکه پرداخته شد، قابل ذکر است که مراحل تقسیم و چگونگی انجام آن دارای انواع مختلفی است. در ادامه این مقاله بر آنیم تا به بررسی انواع مختلف این موضوع بپردازیم. از همراهی شما سپاسگزاریم.
توافق در تقسیم ترکه
در صورتی که تمام ورثه و ذی‌نفعان در خصوص نحوه تقسیم ترکه ، توافق کنند به همان نحو عمل میشود. در این صورت شرکاء (ورثه و ذی نفعان ترکه) با حضور در دفتر اسناد رسمی، نسبت به تقسیم نامه اقدام می نمایند. البته این در صورتی امکان‌پذیر است که در بین ورثه، غایب و محجور موجود نباشد.
اگر بین شرکاء، محجور یا غائب باشد، تقسیم توسط نمایندگان آنها (ولی، وصی، قیم و امین) در دادگاه به عمل می آید. بنابراین ولی یا قیم یا امین اجازه ندارد با شریکان دیگر توافق نماید. یا در دفتر اسناد رسمی ، اموال مشترک را تقسیم نمایند. ماده 309 قانون امور حسبی در خصوص شیوه اجرای تقسیم به تراضی و توافق در دادگاه بیان می دارد: اشخاص ذینفع یا وکیل تقسیم ترکه می توانند در دادگاه حاضر شوند. به تراضی (توافق) قراری راجع به مقدمات تقسیم یا طرز تقسیم اموال بگذارند. در این صورت دادگاه صورت مجلسی مشتمل بر قرارداد نامبرده تنظیم می نماید.
عدم توافق در نحوه تقسیم ترکه
در صورتی که بین شرکاء توافقی در خصوص نحوه تقسیم ترکه موجود نباشد، دادگاه اجبار به تقسیم میکند .
در این صورت هر یک از این افراد یا وکیل پایه یک دادگستری آنها می توانند از دادگاه درخواست تقسیم سهم خود را از سهم سایر ورثه بخواهند. در این شیوه تقسیم، سلسه مراتبی وجود دارد که رعایت آن ضروری است. این سلسله مراتب از قرار زیر است:
- در مرحله نخست، تقسیم اموال بایستی از راه افراز انجام پذیرد.
- سپس از راه تعدیل یا رد.
- اگر هیچکدام ممکن نباشد، دادگاه می‌تواند حکم به فروش اجباری بدهد .
- در جائی که اموال مورد تقسیم متعدد است، دادگاه می‌تواند به همه شیوه‌ها یا بعضی از آنها متوسل شود. ضرورتی ندارد که در هر دعوی تنها یکی از این اقسام مبنا قرار گیرد .
تقسیم ترکه به افراز
افراز، ساده‌ترین راه تقسیم ترکه است. افراز در صورتی امکان دارد که مال مشاع، دارای اجزایی مساوی باشد. یا بهای اجزای آن برابر باشد. مانند زمین زراعتی که همه بخش های آن یکسان و دارای بهایی برابر با یکدیگر است. در این صورت به هر شریک به تناسب حصه مشاع او داده می شود. هر چند که اندازه سهم و قیمت آن نیز معین نگردد. ماده 316 قانون امور حسبی ابراز می‌نماید: تقسیم طوری به عمل می‌آید که برای هر یک از ورثه از هر نوع اموال، حصه‌ای معین شود.
تقسیم ترکه به تعدیل
وفق ماده 316 قانون امور حسبی: اگر بعضی از اموال بدون زیان قابل قسمت نباشد ممکن است آن را در سهم بعضی از ورثه قرارداد و برابر بهای آن از سایر اموال در سهم دیگران منظور نمود .
این تقسیم ترکه ناظر به موردی است که مال مشاع مورد درخواست تقسیم، دارای اجزای برابر نیست ولی سهام شرکاء را می توان در آن چنان معین کرد که از نظر بها برابر باشد. نیازی به پرداخت چیزی نباشد. به عنوان مثال، زمینی است در کنار خیابان که بخش های مقدم و نزدیک تر پر بهاتر و قطعه‌های دورتر ارزان تر است. کارشناس دادگاه، قطعه‌های ارزان تر را به نسبت، وسیع تر معین می کند. به گونه ای که از حیث قیمت، همگی برابر باشند. همچنین مطابق ماده 319 قانون امور حسبی، در صورتی که پس از تعدیل سهام، ورثه به تعیین حصه تراضی ننمایند، سهام آنها به قرعه معین میشود.
تقسیم ترکه به رد
هر گاه تعدیل سهام بدون ضمیمه کردن مالی از خارج امکان نداشته باشد، دادگاه ناچار است که بعضی از شرکاء را ملتزم سازد تا در برابر سهم زیادتری که از مال مشاع می‌برند، پول یا مالی به دیگران بدهند. این تقسیم را به اعتبار دادن مال خارجی، تقسیم ترکه به رد می‌گویند. بخش پایانای ماده 316 قانون امور حسبی بیان می‌دارد: اگر تعدیل محتاج به ضمیمه پول به اموال باشد به ضمیمه آن تعدیل میشود .
فروش اجباری و تقسیم ثمن بین ورثه
مطابق ماده 317 قانون امور حسبی، در صورتی که مالی اعم از منقول یا غیرمنقول قابل تقسیم و تعدیل نباشد ممکن است فروخته شود. سپس بهای آن تقسیم شود. فروش اموال به ترتیب عادی به عمل می‌آید. مگر آن که یکی از ورثه یا وکیل تقسیم ترکه ، فروش آن را به طریق مزایده درخواست کند.
وکیل برای تقسیم ترکه
آنچه دعوای تقسیم ترکه را از سایر دعاوی جدا میکند آن است که این دعوا جز معدود دعاوی ایست که ترافعی نیست. به عبارتی حسبی می باشد. منظور از حسبی آن است که در واقع دعوا و مشکلی بین ورثه وجود ندارد. بلکه برای جلوگیری از به وجود آمدن اختلافات و مشکلات آتی به حکم قانون باید در دادگاه انجام پذیرد. اما در مراحل شکلی مانند ارائه دادخواست تا صدور حکم تفاوتی با سایر دعاوی ندارد. از این جهت، به دلیل چند مرحله ای بودن این فرآیند بهتر است که تمام ورثه به یک وکیل حقوقی حاذق و کاربلد وکالت دهید. تا مراحل را به سرعت و بدون اطاله وقت به ثمر برساند.
اقداماتی که یک وکیل برای تحقق تقسیم ما ترک انجام میدهد عبارت است از:
- 1- انعقاد قرارداد وکالت با ورثه یا قیم و ولی ایشان در صورت محجور بودن
- 2- ارائه دادخواست انحصار وراثت
- 3- ارائه مدارک لازم به دادگاپیگیری پرونده تا زمان صدور رای دادگاه.
تفاوت تقسـیم ترکه و مطالبه سهم‌الارث
بهتر است مجدد متذکر شویم که ترکه مشمول تمام دارایی های مثبت و منفی متوفی می باشد. که ورثه با ارائه دادخواست تقسیم ترکه به دادگاه اقدام به مهر و موم دارایی ها و پرداخت دیون متوفی می کنند. پس از آنکه این اقدامات قانونی صورت گرفت، آنچه که از ترکه باقی مانده است (ماترک) متعلق به ورثه است. به عبارتی سهم الارث آنها نامیده میشود.
به عبارت دیگر، تمامی ورثه در تمامی اموال به جا مانده از متورث به صورت مشاعی مالک می شوند و اموال به آنها تعلق دارد. منظور از مالکیت مشاع آن است که همه آنها در جز به جز اموال با یکدیگر شراکت دارند. برای به مالکیت سهم الارث نیاز به هیچ اقدام قانونی از جانب ورثه نیست. بحث قبول یا رد ترکه، تا قبل از این مرحله می باشد. اگر این اموال در اختیار یک یا برخی از ورثه باشد سایر وراث می توانند سهم الارث خود را به طرق مختلفی از وی مطالبه نمایند. مثلا در مورد املاک با دادخواست خلع ید به واسطه یک وکیل دعاوی خلع ید ملک را تخلیه یا حتی مطالبه خسارت نمایند. اگر ورثه در مورد تصرف اموال سهم الارث خود به توافق نرسند بر اساس دستور و رای دادگاه مال از تصرف تمام آنان خارج می گردد. تا نسبت به آن یک تصمیم نهایی یگیرند.
مدت زمان تقسیم ترکه و هزینه تقسیم ترکه
مدت زمان دقیق و معینی نمی توان برای تقسیم ترکه معین کرد. چرا که به عوامل متعددی از جمله شلوغی و تعدد پرونده های شعبه دارای صلاحیت برای رسیدگی، بستگی دارد. اما اگر قصد انجام تقسیم را دارید باید یک زمان حدودی تقریبا 3 ماهه را برای انجام امر خود در نظر بگیرید.
هزینه آن نیز مانند سایر دعاوی حقوقی شامل هزینه وکیل، دادخواست و در صورت لزوم هزینه کارشناسی میباشد. که از موردی به مورد دیگر، تفاوت دارد.
ابطال تقسیم ترکه
در این بخش به عنوان سخن پایانی در بحث تقسیم ترکه به بررسی چگونگی ابطال آن می پردازیم. از همراهی شما کمال تشکر را داریم.
مطابق قانون مدنی، هرگاه که تقسیم ارث به اشتباه صورت بگیرد، امکان ابطال تقسیم نامه وجود دارد. این موارد عبارتند از:
- هر گاه در حصه یک یا چند نفر از شرکا عیبی ظاهر شود که در حین تقسیم عالم به آن نبوده شریک یا شرکا مزبور حق دارند تقسیم را بهم بزنند.
- هر گاه بعد از تقسیم معلوم شود که قسمت به غلط واقع شده است تقسیم باطل میشود.
- هر گاه بعد از تقسیم معلوم شود که مقدار معینی از اموال تقسیم شده مال غیر بوده است در صورتی که مال غیر در تمام حصص مفروزاً به تساوی باشد تقسیم صحیح و الا باطل است.
