مونا ترابی، بهترین وکیل در تهران ، قوانین مربوط به حمایت از اطفال و نوجوانان را یکی از موثر ترین قوانین حال خاضر می داند. وی اذعان یم دارد که با استنداد به این قانون می تواند حقوقی افراد نابالغ را از بسیاری از جهات تامین نمود و به جهت احقاق حقوق آنان کوشید. با ما همراه ابشید تا در این مقاله این قانون را از نظر بگذرانیم.
حمایت از اطفال و نوجوانان
قانون حمايت از اطفال و نوجوانان در جلسه علنی روز سه شنبه ٢٣/٢/٩٩ تصويب شد وطی نامه شماره ٢٨٧٥٣ مورخ ٢٢/٣/٩٩ از سوی رئيس جمهور ابلاغ گرديد.
رونوشت این قانون به شرح ذیل است:
دفتر مقام معظم رهبری – دفتر رئیس جمهور – دفتر ریاست قوه قضائیه – دفتر ریاست مجلس شورای اسلامی – دبیرخانه مجمع تشخیص مصلحت نظام – دبیرخانه شورای نگهبان – دفتر معاون اول رئیس جمهور – معاونت امور مجلس رئیس جمهور – معاونت حقوقی رئیس جمهور – کلیه وزارتخانه ها، سازمانها، مؤسسات دولتی، نهادهای انقلاب اسلامی و استانداریهای سراسر کشور – دیوان محاسبات کشور – دفتر هیأت دولت – دبیرخانه شورای اطلاع رسانی دولت – معاونت امور تقنینی معاونت امورمجلس – معاونت قوانین مجلس شورای اسلامی – معاونت ارتباطات و اطلاع رسانی دفتر رئیس جمهور – اداره کل پیگیری طرح ها و لوایح – اداره کل استاد و تنقیح قوانین مجلس شورای اسلامی – اداره کل تدوین قوانین و مقررات جمهوری اسلامی ایران – روزنامه رسمی جکهوری اسلامی ایران (جهت درج در روزنامه) 20/3/1399
حضرت حجتالاسلام والمسلمین جناب آقای دکتر حسن روحانی رئیس محترم جمهوری اسلامی ایران
عطف به نامه شماره 169636/43285 مورخ 28/8/1390 در اجرای اصل یکصد و بیست و سوم (123) قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران قانون حمایت از اطفال و نوجوانان که با عنوان لایحه حمایت از کودکان و نوجوانان به مجلس شورای اسلامی تقدیم شده بود. با تصویب در جلسه علنی روز سه شنبه موخ 23/2/1399 و تأیید شورای محترم نگهبان، بهپیوست ابلاغ میشود.
محمدباقر قالیباف
قانون حمایت از اطفال و نوجوانان
در هر بخش این مقاله قسمتی از قانون حمایت از اطفال و نوجوانان که اهمیت دارد را از نظر می گذرانیم. بهترین وکیل کیفری در تهران بررسی این قانون را با فصل اول و انواع کودک آزاری شروع می کند.
ماده1 قانون حمایت از اصفال و نوجوانان :
- الف) طفل : هر فرد که به سن بلوغ شرعی نرسیده است .
- ب) نوجوانان: هر فرد زیر هجده سال کامل شمسی که به سن بلوغ شرعی رسیده است.
- پ) بی توجهی و سهلانگاری: کوتاهی در انجام تکالیفی از قبیل تأمین نیازهای اساسی و ضروری طفل و نوجوانان. یا وظایف مربوط به حضانت،ولایت،قیمومت،وصایت،سرپرستی،تربیت،نظارت یا مراقبت از آنان توسط والدین، اولیاء یا سرپرست قانونی. یا هر شخصی که مکلف به آن است.
- ت) سوءرفتار : هرگونه فعل یا ترک فعل عمدی که سلامت جسمی،روانی،اخلاقی یا اجتماعی طفل و نوجوانان را در معرض خطر و آسیب قراردهد. از قبیل ضرب و جرح، محبوس کردن، سوءاستفاده جنسی، توهین یا تهدید نسبت به طفل یا نوجوان. در صورتی که جنبه تأدیبی نداشته باشد. یا قراردادن او در شرایط سخت و غیرمتعارف و یا خودداری از کمک به وی.
- ث) بهرهکشی اقتصادی: به کارگیری غیرقانونی طفل و نوجوانان و یا وادارکردن یا گماردن او به کار یا خدمتی که از لحاظ جسمی، روانی، اخلاقی یا اجتماعی. با نظر به وضعیت طفل و نوجوان برای وی مضر یا خطرناک باشد.
- ج)معامله: خرید و فروش یا هرگونه اقدام غیرقانونی که به موجب آن طفل یا نوجوان در ازای پرداخت وجه یا امتیاز و سایر موارد در اختیار دیگری قرار میگیرد.
- چ) فحشاء: هرگونه به کارگیری و یا وادارکردن طفل و نوجوانان در فعالیتهای جنسی برای خود یا دیگری .
- ح) مبتذل: هرگونه محتوا یا تصویری که دارای صحنه یا صور قبیحه باشد.
- خ)مستهجن: هرگونه محتوا اعم از صوتی یا تصویری. که بهصورت واقعی یا غیرواقعی بیانگر برهنگی کامل زن یا مرد-آمیزش-عمل جنسی یا اندام جنسی انسان است.
موارد حمایت از اطفال و نوجوانان
ماده2- تمام افرادی که به سن هجده سال تمام شمسی نرسیدهاند، مشمول قانون حمایت از اطفال و نوجوانان میباشند.
ماده3- موارد زیر در صورتی که طفل یا نوجوان را در معرض بزهدیدگی یا ورود آسیب به سلامت جسمی، روانی ، اجتماعی ،اخلاقی،امنیت و یا وضعیت آموزشی وی قرار دهد، وضعیت مخاطرهآمیز محسوب می شود . لذا موجب مداخله و حمایت قانونی از طفل و نوجوان می شود. بهترین وکیل تجاوز جنسی در تهران اذعان می دارد آزار جنسی از شایع ترین این موارد است.
- الف) بی سرپرستی طفل و نوجوان و یا بیتوجهی و سعلانگاری در انجام وظایف قانونی و شرعی .نسبت به آنان از سوی هر شخصی که مکلف به آن است.
- ب)ابتدای هر یک از والدین، اولیاء یا سرپرستان قانونی به بیماری. یا اختلال رفتاری، روانی یا شخصیتی و یا بیماری های جسمی واگیر صعب العلاج به تشخیص پزشکی قانونی؛
- پ) زندانی شدن هر یک از والدین، اولیاء یا سرپرستان قانونی.
- ت) ابتلاء هر یک از والدین، اولیاء یا سرپرستان قانونی به اعتیادهای زیانآور . نظیر مواد مخدر و روانگردان یا قمار.
- ث) قوادی و یا دائر یا ادارهکردن مراکز فساد و فحشا توسط هر یک از والدین،اولیاء یا سرپرستان قانونی و یا اشتهار آنها به فساد اخلاق و فحشا؛
- ج) خشونت مستمر والدین،اولیاء،سرپرستان قانونی و یا سایر اعضای خانواده نسبت به یکدیگر؛
- چ) عدم اقدام برای ثبت واقعه ولادت یا عدم أخذ اسناد سجلی یا هویتی برای طفل یا نوجوان بدون عذر موجه؛
- ح) بازماندن طفل و نوجوان از تحصیل؛
- خ) طردشدن طفل و نوجوان از سوی خانواده؛
- د) کمتوانی جسمی یا ذهنی طفل و نوجوان. ابتلای وی به بیماریهای خاص یا اختلال هویت جنسی.
- ذ) نقض قوانین جزائی توسط طفل. یا ارتکاب جرم توسط نوجوانان. و یا استفاده از آنها در فعالیتهای مجرمانه، واردشدن یا واردکردن طفل و نوجوان در فعالیتهایی نظیر تکدیگری و قاچاق. همچنین اعتیاد انان به مواد مخدر، روانگردان یا مشروبات الکلی؛
- ر) هرگونه وضعیت زیانبار. ناشی از فقر شدید،اوارگی،پناهندگی،مهاجرت یا بیتابعیتی؛
- ز) فرار مکرر از خانه یا مدرسه و ترک تحصیل از سوی طفل یا نوجوان؛
- ژ) سوءرفتار نسبت به طفل و نوجوان. یا بهرهکشی از او.
راهکار های قانونی حمایت از اطفال و نوجوانان
راهکار هایی که قانون به جهت حمایت از اطفال و نوجوانان در نظر دارد در فصل دوم این قانون ذکر می شود که از قرار ذیل است:
- ماده4- دفتر حمایت از اطفال نوجوانان قوه قضائیه به منظور ایجاد زمینههای همکاری با سایر نهادها، تهیه گزارشهای موردی یا ادواری، انجام مطالعات و تحقیقات آماری و اطلاعاتی، پایش و ارزشیابی فعالیت های دفاتر استانی و شهرستانی در خصوص اجرای این قانون در قوهقضائیه تشکیل میشود. واحدی از این دفتر در حوزهقضائی هر استان و تحت نظر رئیسکل آن حوزه تشکیل و مستقر میشود.
- ماده5- با تشخیص رئیس قوه قضائیه، در حوزههای قضائی شهرستان تحت نظر دادستان ساختار و تشکیلات مناسب جهت ایجاد زمینههای همکاری با سایر نهادها و اجرای وظایف زیر تشکیل میشود:
- الف) مداخله فوری فضائی به منظور پیشگیری از بزه دیدگی اطفال و نوجوانان در معرض خطر شدید و قریبالوقوع و یا جلوگیری از ورود آسیب بیشتر به آنان؛
- ب) ارائه مشاوره و معاضدتهای حقوقی و تشکیل پرونده شخصیت برای اطفال و نوجوانان در معرض خطر یا بزهدیده؛
- پ)ایجاد شرایط مناسب در خانواده برای اطفال و نوجوانان در معرض خطر یا بزهدیده و یا معرفی آنان به بهزیستی و یا سایر نهادهای مربوط ؛
- ت) تهیه و ارائه گزارش از وضعیت طفل و نوجوان موضوع این قانون و درخواست اتخاذ اقدامات حمایتی – قضائی از مراجع قضائی صالح؛
- ث) نظارت بر حسن اجرای آراء و تصمیمات مرتبط با طفل و نوجوان و همچنین اجرای آراء و تصمیمات ارجاعی توسط مقام قضائی و پیگیری و پایش وضعیت وی پس از اجرای رأی یا تصمیم و ارزشیابی اقدامات بهعمل آمده؛
- ج) تهیه گزارشهای موردی یا ادواری و انجام مطالعات و تحقیقات آماری و اطلاعاتی مرتبط با طفل و نوجوان.
کدام مرجع حمایت از اطفال و نوجوانان را بر عهده دارد؟
ماده6- دستگاهها و نهادهای زیر، در راستای تحقق اهداف این قانون یعنی حمایت از اطفال و نوجوانان عهدهدار وظایف زیر میباشند:
الف) سازمان بهزیستی کشور برای حمایت از اطفال و نوجوانان مکلف است:
- 1 – با استفاده از مددکاران اجتماعی در قالب فوریتهای خدمات اجتماعی با همکاری شهرداری یا دهیاری و نیروی انتظامی نسبت به شناسایی،
- پذیرش، حمایت، نگهداری و توانمندسازی اطفال و نوجوانان موضوع این قانون و اعلام موضوعات به مراجعصالح اقدام کند.
- 2 – در راستای وظایف قانونی و وظایف مقرر در این قانون از همکاری و مشارکت تمامی دستگاههای اجرائی مکلفند در چهارچوب وظایف قانونی خود با سازمان مذکور همکاری کنند.
- 3 – نسبت به أخذ و جمعآوری اطلاعات مربوط به وضعیتهای مخاطرهآمیز برای اطفال و نوجوانان و انجام اقدامات لازم برای افزایش آگاهیهای مردم در در زمینه حمایت از اطفال و نوجوانان اقدام کند.
ب) نیروی انتظامی جمهوری اسلامی ایران از طریق پلیس ویژه اطفال و نوجوانان مکلف است:
- 1 – نسبت به شناسایی اطفال و نوجوانان در وضعیت مخاطره آمیز در موارد مراجعه یا معرفی آنان به نیروی انتظامی یا مواجه شدن با انان در حین اجرای وظیفه و یا شکایت از آنان، حسب مورد برای معرفی به سازمان بهزیستی کشور یا مراجع قضائی و انجام حمایتهای مورد نیاز بر اساس این قانون یا سایر قوانین مرتبط اقدام کند .
- 2 – در مأموریتهای مددکاران اجتماعی و انجام وظایف محوله در اجرای این قانون، حسب نقاضا جهت تأمین امنیت آنان و نیز اطفال و نوجوانان موضوع مأموریت، اقدامی قانونی لازم را به جهت حمایت از اطفال و نوجوانان به عمل آورد.
- 3 – وضعیتهای مخاطرهآمیز و جرائم علیه اطفال و نوجوانان بزهدیده را حسب مورد به مراجع ذیصلاح قضائی و سازمان بهزیستی کشور گزارش نماید.
پ) سازمان زندانها و اقدامات تأمینی و تربیتی کشور برای حمایت از اطفال و نوجوانان مکلف است:
- 1 – نسبت به نگهداری جداگانه اطفال از نوجوانان و سایر زندانیان اقدام کند.
- 2 – اطلاعات اطفال و نوجوانانی را که در کانون اصلاح و تربیت نگهداری میشوند یا مدت مراقبت آنان تمام شده است و نیازمند حمایت هستند، جهت انجام اقدامات حمایتی به سازمان بهزیستی کشور اعلام کند.
- 3- اطفال و نوجوانانی را که پدر یا مادر یا سرپرست قانونی آنان در زندان به سر میبرند، به سازمان بهزیستی کشور معرفی کرده تا برابر مقررات، طفل یا نوجوان نیازمند را حمایت کند.
ت) وزارت کشور برای حمایت از اطفال و نوجوانان مکلف است:
- 1 – با همکاری دستگاههای ذیربط نسب به شناسایی اطفال و نوجوانان فاقد اسناد سجلی یا هویتی اعم از اتباع ایرانی و غیرایرانی و معرفی آنان حسب مورد به نهادهای حمایتی، آموزشی، درمانی یا قضائی جهت اقدامات حمایتی اقدام کند.
- 2 – از طریق سازمان ثبت احوال کشور با همکاری سایر نهادهای مربوط و با در نظر گرفتن اقامتگاه اشخاص و تغییرات آن هر سال حداقل سهماه پیش از آغاز سال تحصیلی جدید اسامی و نشانی اطفال و نوجوانان ایرانی و غیرایرانی را که به سن قانونی تحصیل رسیدهاند، به تفکیک مناطق به آموزش و پرورش اعلام کند.
ث) وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی مکلف است برای حمایت از اطفال و نوجوانان اقدامات زیر را انجام دهد:
- 1 – نظارت مؤثر بر اماکن کار جهت پیشگیری و مقابله با آزار یا بهرهکشی اقتصادی از اطفال یا نوجوانان؛
- 2 – معرفی اطفال و نوجوانان بزهدیده یا در معرض خطر به نهادهای حمایتی و قضائی؛
- 3 – پوشش بیمهای موضوع ماده (148) قانون کار مصوب 29/8/1369 برای نوجوانان بین پانزده تا هجده سال شاغل.
ج) وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی مکلف است اقدامات زیر را برای حمایت از اطفال و نوجوانان انجام دهد:
- 1 – تدوین دستورالعملهای بهداشت کار و مراقبت پزشکی برای انطباق شرایط کار نوجوانان با استانداردهای لازم ؛
- 2 – پذیرش و درمان فوری اطفال و نوجوانان آسیبدیده در تمام مراکز بهداشتی درمانی همراه با ارسال گزارش موارد مشکوک به آزار به مراجع قضائی و بهزیستی ؛
- 3 – پوشش کامل بیمه سلامت برای تمام اطفال و نوجوانان ساکن ایران.
چ) وزارت آموزش و پرورش مکلف است اقدامات زیر را برای حمایت از اطفال و نوجوانان انجام دهد:
- 1 – اعلام موارد عدم ثبتنام و موارد مشکوک به ترک تحصیل اطفال و نوجوانان تا پایان دوره متوسطه به سازمان بهزیستی کشور و یا دفتر حمایت از اطفال و نوجوانان قوهقضائیه حسب مورد جهت انجام اقدامات لازم؛
- 2 – شناسایی، راهنمایی و معرفی اطفال و نوجوانان موضوع این قانون به نهادهای حمایتی و قضائی جهت انجام اقدامات حمایتی لازم؛
- 3 – انجام اقدامات لازم جهت ثبتنام و پوشش تحصیلی کامل اطفال و نوجوانان موضوع این قانون تا پایان دوره متوسطه؛
- 4 – آموزش مدیران و کارکنان آموزشی و اداری در زمینه حقوق اطفال و نوجوانان
ح) سازمان صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران در راستای رسالت خود مبنی بر اطلاعرسانی درمورد حمایت اطفال و نوجوانان موظف است اقدامات زیر را انجام دهد:
- 1 – تولید و پخش برنامه های منظم برای بالابردن سطح اطلاعات عموم مردم در حوزه حقوق اطفال و نوجوانان؛
- 2 – طراحی و ایجاد نظام ردههای سنی و محتوایی آثار و محصولات صدا و سیما در برنامههای مرتبط با اطفال و نوجوانان؛
- 3 – همکاری با سایر نهادها و دستگاههای مندرج در این قانون برای تولید آثار و برنامههای علمی، آموزشی و فرهنگی جهت تحقق اهداف این قانون؛
- 4 – جلوگیری از تولید، پخش یا تبلیغ هر برنامه یا محصول مضر به سلامت،تربیت،اخلاق، یا سایر حقوق اطفال یا نوجوانان؛
- 5 – تدوین و اجرای ضمانت اجراهای اداری و انضباطی برای تهیه کنندگان، مجریان و دستاندرکاران تولید و پخش برنامههای صدا و سیما در راستای اجرای این قانون.
تبصره – آیین نامه اجرائی این ماده ظرف مدت سه ماه از تاریخ لازمالاجراءشدن این قانون توسط وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی و با همکاری سایر دستگاههای مرتبط تهیه شده و به تصویب هیأت وزیران خواهد رسید.
مجازات های قانون حمایت از اطفال و نوجوانان
مجازات هایی که به جهت حمایت از اصطفال و نوجوانان در نظر داریم به شرح ذیل است:
فصل سوم – جرائم و مجازاتها
ماده7- هر یک از والدین،اولیاء یا سرپرستان قانونی طفل و نوجوان و تمام اشخاصی که مسؤولیت نگهداری، مراقبت و تربیت طفذ را برعهده دارند. چنانچه بر خلاف مقررات قانون تأمین وسایل و امکانت تحصیل اطفال و جوانان ایرانی مصوب 30/4/1353 از ثبتنام و فراهم کردن موجبات تحصیل طفل و نوجوان واجد شرایط تحصیل تا پایان دوره متوسط امتناع کنند. یا به هر نحوی از تحصیل او جلوگیری کنند. به انجام تکلیف یادشده و جزای نقدی درجه هفت قانون مجازات اسلامی محکوم میشوند.
ماده8- هر کس با تهدید، ترغیب یا تشویق موجب فرار طفل یا نوجوان از خانه یا مدرسه و یا ترک تحصیل وی شود. یا اطفال یا نوجوانان را بدین منظور فریب دهد. و یا موجبات آن را تسهیل یا فراهم کند. در صورت فرار یا ترک تحصیل، حسب مورد به یک یا چند مورد از مجازاتهای درجه شش قانون مجازات اسلامی محکوم میشود. در صورت عدم تحقق فرار یا ترک تحصیل، برای بار اول با اخطار پلیس ویژه اطفال و نوجوانان مواجه می شود. اما در صورت تکرار به مجازات فوق محکوم میشود.
