مطابق قانون مدنی ایران، یک انسان زمانی بالغ است و برای انجام امور خودش نیاز به کسب اجازه یا نظارت ندارد که عاقل، بالغ و رشید باشد. به عبارت دیگر، قانون مدنی افرادی را که دارای این شرایط نباشند سفیه یا صغیر می نامد. در نتیجه آنها را برای انجام امور مالی خود نیازمند به نظارت و اجازه قیم یا ولی می نماید. اگر مشکل عقلی که همان جنون است را کنار بگذاریم و فردی را در نظر بگیریم که صرفا بالغ یا رشید نیست، آیا می توان شرایطی را فراهم کرد که این فرد بدون لزوم رضایت ولی خود، به انجام امور مالی بپردازد؟ حکم رشد راه حلی است که قانون گذار برای این موقعیت در نظر می گیرد. در ادامه مطلب، با توجه به اضهارات بهترین وکیل در تهران به شرایط صدور حکم رشد و نحوه درخواست آن می پردازیم. با ما همراه باشید.
حکم رشد چیست؟
همانطور که گفتیم، مطابق قانون مدنی افرادی که در زیر سن رشد قرار دارند برای انجام فعل و انفعالات مالی خود نیاز به نظارت ولی دارند. چرایی این مسئله حاکی از آن است که ضرر و زیان ناشی از معاملات اشتباه زیاد است. در نتیجه این موضوع می تواند آسیب جدی به فرد غیر رشید وارد نماید. قانونگذار از این طریق اقدام به محافظت از طفل با استفاده از حکمی به نام حکم رشد نموده است. یکی از مواردی که افراد برای آن به این حکم نیاز دارند تغییر نام خانوادگی است.
لازم به ذکر است که در مواردی، شخص صغیر می تواند درخواست کند که اداره امور مالی خود را به عهده بگیرد. این درخواست، باید تحت عنوان درخواست حکم رشد توسط ایشان یا وکیل حقوقی وی به دادگاه تقدیم گردد. بدین صورت که پس از تهیه متن دادخواست، به مراجع مربوطه ارسال شود. دادگاه نیز با انجام بررسی های لازم مانند:
- پرسش سوال
- انجاام تحقیقات محلی
- در مواردی ارجاع فرد به پزشکی قانونی
اقدام به صدور حکم نماید. پس از صدور حکم، فرد مذبور برای انجام امور مالی خود مانند سایر امور، اختیار تام دارد. به عبارتی وی نیاز به نظارت قانونی از جانب ولی خود نخواهد داشت.
مدارک مورد نیاز حکم رشد
مدارک مورد نیاز برای درخواست صدور حکم رشد عبارتند از:
- شناسنامه ( چرا که افراد زیر 18 سال کارت ملی ندارند)
- فرم مثبت ادعای درخواست رشد یا همان استشهادیه
- دادخواست درخواست صدور حکم رشد
شرایط صدور حکم رشد
چه کسی می تواند برای دریافت حکم رشد اقدام نماید؟ همانطور که گفتیم، شخص باید سن بلوغ را رد کند. اما همچنان به سن رشد یا همان سن قانونی که 18 سال است، نرسیده باشد. پس بلوغ و بودن زیر سن قانونی از ملزمات و شرایط ارائه این دادخواست است. به علاوه، این فرد باید بتواند با ارائه پاسخ های محکمه پسند به دادگاه، توانایی عقلی و روحی خود را به دادگاه ثابت نماید. تا بتواند از این مراحل به خوبی عبور کند و حکم را اخذ نماید.
نحوه درخواست صدور حکم رشد
درخواست صدور حکم رشد مانند هر دادخواست حقوقی دیگر دارای یک خوانده می باشد. در این دعوای حقوقی، خوانده ولی یا سرپرست طفل می باشد. در صورتی که طفل ولی نداشته باشد، دادستان خطاب دادخواست قرار می گیرد. این دادخواست باید در دادگاه محل اقامت شخص و با پرداخت هزینه دادرسی، ثبت گردد.
برای تقدیم دادخواست حکم رشد ، متن دادخواست، مدارک احراز هویت طفل، استشهادیه مبنی بر رشید بودن طفل به شعب دادگاه خانواده تقدیم می شود. این دادخواست می تواند از طریق دفاتر خدمات قضایی به دادگاه ارسال شود یا توسط وکیل خانواده که از طفل وکالت دارد، به دادگاه صالح تقدیم گردد. با توجه به حساسیت این مسئله، بهتر است قبل از هر اقدامی برای مشاوره با وکیل دادگستری به ایشان مراجعه فرمایید. تا علاوه بر روشن سازی، شما را به بهترین نحو راهنمایی کند.
تفاوت حکم رشد با بلوغ
برای پاسخ به این مسئله بهتر است بپرسیم که ایا فردی که به بلوغ می رسد، الزاما فردی رشید و رشد کرده است؟ چه ملاک هایی وجود دارد تا بتوانیم به فردی رشید بگوییم؟ یا حکم رشد برای وی صادر گردد؟
بلوغ در لغت به معنای کمال و رسیدگی است. این موضوع بیشتر اشاره به بلوغ جنسی افراد و بروز صفات ثانویه در آنهاست. تبصره 1 ماده 1210 قانون مدنی چنین مقرر داشته است : ” سن بلوغ در پسر 15 سال تمام قمری و در دختر 9 سال تمام قمری است.”
با توجه به تعریفی که قانون از سن بلوغ دارد می توان پاسخ داد که سن رشد با سن بلوغ تفاوت دارد. چرا که یک فرد بالغ لزوما دارای صلاحیت برای انجام امور مالی خود نیست. اما یکی از ملاک های صدور حکم رشد این است که فرد حتما به سن بلوغ برسد. در واقع، سن رشد سنی است که فرد بتواند درک و توانایی ذهنی خود را برای تمییز خوب و بد به دادگاه احراز نماید.
تفاوت حکم رشد دختر و پسر
برای صدور حکم رشد برای دختر و پسر، تفاوتی در نوع دادخواست یا مراحل اداری وجود ندارد. تنها تفاوتی که باید در نظر بگیرید این است که به دلیل لزوم بالغ بودن فرد درخواست کننده، درخواست صدور این حکم برای دختران زیر 9 سال و پسران زیر 15 سال وجود ندارد. یعنی نمی توانند چه شخصا چه از طریق موسسه حقوقی دادخواست خود را به دادگاه ارائه بدهند.
لغو حکم رشد
آیا لغو حکم رشد امکان پذیر است؟ در پاسخ به این سوال، به عنوان سخن پایانی باید بگوییم که درخواست لغو این حکم، کاملا در مقابل صدور حکم قرار دارد. به عبارت دیگر، اگر فردی مدعی است که شخصی که از دادگاه این حکم را دریافت کرده است، فاقد ویژگی های یک انسان رشید است، باید دادخواست خود را به دادگاه برای لغو حکم صادره شده تقدیم کند.
در این شرایط، دادگاه بررسی های لازم مانند ارجاع فرد به پزشکی قانونی و اخذ نظر کارشناسان را انجام می دهد. در صورتی که عدم رشد طفل ثابت شود، حکم قبلی لغو می گردد. سپس حکم حجر توسط همان دادگاه صادر می شود. در نتیجه صدور حکم حجر، با فرد مانند سایر افراد صغیر رفتار می گردد. یعنی اختیار انجام هرگونه فعالیت مالی بدون تنفیذ و اجازه ولی یا سرپرست (در صورت نداشتن سرپرست، دادستان) از وی سلب می گردد.
