آثار اعاده دادرسی بر اجرای حکم چیست؟

یکی از راه‌های فوق العاده اعتراض به آراست که ویژه‌ی احکام بوده و فقط در مواردی امکان اجرا دارد که از طرف اشخاصی که در قانون پیش بینی شده باشد درخواست شود همچنین باید با توجه به یکی از جهات مصرح در قانون انجام پذیرد. اصولا بعد از قطعیت حکم، مفاد آن لازم الاجراء است و دیگر نمی‌توان با اعتراض به آن خواستار رسیدگی مجدد به پرونده شد. در واقع یکی از آثار اعاده دادرسی موجب می‌شود که دادرسی منتهی به حکم قطعیت یافته و اختلاف طرفین، به درخواست محکوم علیه، دوباره در ماهیت نزد همان مرجع صادر کننده‌ی حکم مورد رسیدگی قرار گیرد. زیرا ممکن است دلیل معتبری بر اشتباه بودن حکم قضایی وجود داشته باشد که در این حال به منظور رفع اشتباه و جلوگیری از مجازات فرد بی گناه بتوان حکم را مورد اعتراض قرار داده و در‌خواست رسیدگی مجدد به پرونده را کرد که در امور حقوقی و کیفری کاربرد دارد.

دستور موقت در اعاده دادرسی

دستور موقت در مواردی امکان درخواست وجود دارد که فوریت امر اقتضا کند تشخیص فوریت امر با دادگاه است و به تبع اصل دعوا صورت می‌گیرد و درخواست آن می‌تواند قبل از اقامه‌ی دعوا یا پس از آن یا پیش از اقامه دعوا بدون رعایت تشریفات آیین دادرسی صورت گیرد در صورتی صادر می‌شود که ذینفع آن را درخواست نموده باشد بنابراین حتی اگر دادگاه فوریت امر را اقتضا کند بدون اینکه ذینفع درخواست دهد، نمی‌تواند دستور موقت صادر کند همچنین باید قبل از صدور رای قطعی درخواست شود بنابراین در مرحله تجدید نظر نیز امکان این درخواست وجود دارد. اما در اعاده دادرسی نص صریحی در این خصوص وجود ندارد اما میتوان گفت چون رای قطعی شده است امکان این درخواست قبل از تجویز و قبول وجود ندارد اما اگر درخواست مورد قبول واقع شد امکان درخواست دستور موقت وجود دارد زیرا دوباره دادرسی با توجه به دلایل جدید شروع می‌شود. هرچند دستور موقت برای جلوگیری از خسارت احتمالی در موارد فوری انجام می‌شود در مرحله ی اعاده دادرسی نیز قبل از تجویز و قبول بنابر تبصره ماده ۴۷۸ قانون آیین دادرسی کیفری که قاعده ای استثنایی است با توجه به شدت و اهمیت مجازات های سالب حیات (اعدام، قصاص نفس و رجم) و سایر مجازات های بدنی و حکم قلع و قم بنا شعبه دیوان می‌تواند دستور توقف اجرای حکم را صادر کند که نهادی تقریبا شبیه دستور موقت است.

نمونه قرار قبولی اعاده دادرسی

اصولا قرار در مراحل انجام تحقیق صادر می‌شود اما در برخی موارد استثنایی یعنی در مرحله ی دادرسی نیز امکان صدور قرار وجود دارد از جمله قرارهای صادر قرار قبولی اعاده دادرسی است و زمانی صادر می‌شود که دلیل جدید یا اصلا وجود نداشته و بعدا به وجود آمده است یا محکوم علیه به آن دسترسی نداشته است که اگر دعوی کیفری باشد دلیل باید با توجه به یکی از بندهای ماده ۴۷۷قانون آیین دادرسی کیفری باشد و اگر حقوقی باشد باید مطابق یکی از بندهای ماده ۴۲۶قانون آیین دادرسی مدنی باشد تا مورد قبول واقع شود که وقتی درخواست اعاده دادرسی مورد قبول واقع می‌شود آثار اعاده دادرسی شروع می‌شود. در چنین مواردی باید برای اعاده دادرسی در دیوان عالی کشور اقدام کرد. در زیر نمونه‌ای از قرارهای قبولی اعاده دادرسی حقوقی را ببینیم

درخصوص درخواست خواهان آقا / یا خانم ….. (اسم خواهان حتما قید شود) به طرفیت خوانده ….(حتما نام خواهان قید شود)
به خواسته اعاده دادرسی نسبت به دادنامه شماره ….به عنوان مثال ۲۶۷(حتما قید شود) در کلاسه پرونده ….(شماره پرونده نوشته شود) دادگاه با توجه به مفاد پرونده ، دلایل قابل قبول و دفاعیات موثر خواهان در لایحه تقدیمی و همچنین با توجه به اینکه درخواست در مهلت قانونی ارائه شده است وجهت اعلامی خواهان با بند ….به عنوان مثال (ب ماده ۴۲۶قانون آیین دادرسی مدنی منطبق است لذا دادگاه به استناد تبصره ماده ۴۳۵قانون آیین دادرسی مدنی قرار قبولی اعاده دادرسی را صادر و اعلام مینماید.و لازم به ذکر است که مرتب به اجرای احکام اعلام شود تا عملیاتی اجرایی حکم تا اطلاع ثانوی متوقف شود و وقت رسیدگی مجدد تعین و به خوانده ابلاغ شود.

نمونه درخواست اعاده دادرسی مغایرت دو حکم

زمانی چنین مغایرتی به وجود می‌آید که حکم صادره با حکم دیگری در خصوص همان دعوا و اصحاب آن که قبلا توسط همان دادگاه صادر شده است متضاد باشد بدون آنکه سبب قانونی موجب این مغایرت شده باشد. شرایط تحقق این جهت اعاده دادرسی اولا صدور دو حکم متضاد است فرقی نمی کند که تضاد بین دو حکم کلی باشد یا جزئی ثانیا هردو حکم باید قطعی شده باشند. هر دو حکم باید از یک دادگاه صادر شده باشد. در دعاوی حقوقی به عنوان مثال خواهان در دعوای خلع ید از ملکی محکوم به بی حقی شده است. اما در حکم دوم خوانده محکوم به خلع ید از قسمتی از همان حکم شده است طبق بند۴ ماده ۴۲۶ قانون آیین دادرسی مدنی صدور احکام متضاد یکی از جهات اعاده دادرسی در امور حقوقی است. در امور کیفری نیز با توجه به بند پ ماده ۴۷۴ قانون آیین دادرسی کیفری شخصی به علت انتساب جرمی محکوم شود و فرد دیگری نیز به موجب حکمی از مرجع قضایی به علت انتساب همان جرم محکوم شود به گونه ای که از تعارض مفاد دو حکم بی‌گناهی یکی از آنان احراز شود .به عنوان مثال الف در یزد به قتل رسیده است و جسدش در اصفهان کشف شود در دو دادرسی جداگانه ب در یزد و ج در اصفهان محکوم شده باشند پس از تجویز اعاده دادرسی دادگاه باید مطابق ماده ۴۸۱ قانون آیین دادرسی کیفری عمل کند.
در زیر نمونه درخواست اعاده دادرسی کیفری را مشاهده میکنیم.

ریاست محترم دیوان عالی کشور سلام علیکم

به استحضار جنابعالی می‌رساند اینجانب …. در پرونده کلاسه ….نسبت به دادنامه شماره …..صادره از شعبه ۱۴تجدید نظر اصفهان محکوم به قتل عمدی آقای …. در تاریخ ….شده‌ام در حالی که نسبت به شخص مقتول فرد دیگری ….به موجب پروند کلاسه …. نسبت به دادنامه شماره …. صادره از شعبه ۱۸تجدید نظر اصفهان محکوم به قتل عمدی در این موضوع نسبت به این شخص شده است لذا از اینجانب با توجه به دفاعیات در لایحه تقدیمی همچنین مدارک موجود در پرونده به استناد بند پ ماده ۴۸۱آیین دادرسی کیفری درخواست رسیدگی مجدد را خواهانم.

اعتراض به قرار قبولی اعاده دادرسی

دادگاه پس از بررسی درخواست اعاده دادرسی امر را صورتجلسه نموده و به همین وسیله قرار رد یا قبولی در خواست را صادر مینماید . زمانی که دلایل طرفین را در امور حقوقی مطابق یکی از مفاد بندهای ماده ۴۷۴آیین دادرسی مدنی در امور کیفری مطابق مفاد یکی از بندهای ماده ۴۸۱قانون آیین دادرسی کیفری تشخیص داد و با توجه به مدارک موجود در پرونده قرار قبولی اعاده دادرسی را صادر میکند و اگر دلایل را موجه تشخیص ندهد قرار رد درخواست را صادر می‌کندکه چنانچه قرار قبولی درخواست را صادر نماید آثار اعاده دادرسی شروع ،دستور تعیین وقت رسیدگی و ابلاغ آن، همراه با نسخه ی دوم دادخواست به طرف مقابل ابلاغ وقت به درخواست کننده اعاده دادرسی صادر می‌شود و سایر ترتیبات رسیدگی مطابق ماده ۴۳۵ قانون آیین دادرسی مدنی صورت می‌گیرد. هرگاه قرار رد درخواست صادر شود قابل اعتراض است طبق سایر مقررات مربوطه اما اگر قرار قبولی صادر شود صرفا تعیین وقت می‌شود بنابراین اگر طرف مقابل اعتراضی دارد باید در روز رسیدگی اعتراض خود را تقدیم دادگاه کند.

دلیل جدید در اعاده دادرسی

یکی از مواردی که می‌تواند موجب تجویز و قبول اعاده دادرسی شود کشف دلیل جدید است. که طبق بند ج ماده ۴۷۴ قانون آیین دادرسی کیفری به صراحت مشخص شده است طبق این بند پس از صدور حکم قطعی واقعه جدیدی حادث شود ویا ظاهر یا ادله جدیدی ارائه شود که موجب اثبات بی‌گناهی محکوم علیه یا عدم تقصیر وی باشد. به عنوان مثال الف به موجب حکم قطعی محکوم به قتل عمدی ب شده است پس از مدتی فیلمی پیدا می‌شود که در فیلم صحنه‌ی قتل کاملا مشخص شده است که فرد ب توسط شخص دیگری غیر از الف به قتل رسیده است بنابراین فیلم دلیل جدیدی مبنی بر بیگناهی شخص ب است که میتواند درخواست اعاده دادرسی بدهد.

اعاده دادرسی بعد از حکم قطعی

اغلب پس از قطعیت حکم مفاد آن صحیح فرض می‌شود و برای آن اعتباری قائل میشود که مانع رسیدگی مجدد به موضوع مورد حکم است در نتیجه قاعده‌ای شکل میگیرد به نام قاعده اعتبار امر مختوم با این حال این قاعده‌ای نیست که پایانی برای رسیدگی قضایی باشد بنابراین راه‌های استثنایی در این قاعده وجود دارد که یکی از راه‌های فوق العاده و استثنایی اعتراض به آرا اعاده دادرسی است که زمانی انجام می‌شود که حکم قطعی صادر شده باشد ودرواقع راهی ایجاد شده است که اگر حقی از شخصی پایمال شده است بتواند طبق قانون و رعایت تشریفات مربوطه آن را اخذ کند که به دو طریق انجام می‌شود اعاده دادرسی عام از طریق دیوان عالی کشور که مرجع اصلی و عام نظارت بر اجرای صحیح قوانین در محاکم است و باعث اهمیت هرچه بیشتر آثار اعاده دادرسی می‌شود. در این شیوه روشی است که به وسیله آن دادگاه دیگری هم عرض دادگاه صادرکننده حکم قطعی با موافقت دیوان عالی کشور یک بار دیگر به اتهام شخصی که درمورد او حکم قطعی صادر شده است رسیدگی کند. دوم اعاده دادرسی از طریق رئیس قوه قضاییه است که هرگاه حکم یا قرار را خلاف شرع تشخیص دهد تجویز درخواست صادر میشود بعد از تجویز اعاده دادرسی آثار خاصی را دنبال می‌کند.

اثر تعلیقی اعاده دادرسی

یکی از آثار اعاده دادرسی اثر تعلیقی آن است یعنی آیا اعاده دادرسی مانع اجرای حکم می‌شود. قابلیت اعاده دادرسی حتی صرف درخواست اعاده دادرسی نسبت به حکم اجرای آن را متوقف نمی‌کند در عین حال پس از صدور قرار قبولی اعاده دادرسی در صورتی که محکوم به غیر مالی باشد اجرای حکم متوقف می‌شود اما اگر محکوم به مالی باشد امکان گرفتن تامین و جبران خسارت احتمالی باشد به تشخیص دادگاه از محکوم له تامین مناسب گرفته می‌شود و اجرای حکم ادامه میابد. قرار قبولی در هر حال اجرای حکم را متوقف می نماید اما مشروط به شرایطی است.
اولا: عملیات اجرایی مختومه نشده باشد
ثانیا: محکوم علیه حکم مورد درخواست اعاده دادرسی درخواست صدور توقف عملیات اجرایی را بنماید

با این حال این اصل استثنایی دارد که طبق تبصره ماده ۴۷۸ قانون آیین دادرسی کیفری توقف عملیات اجرایی قبل از قبولی یعنی در زمان وصول پذیرفته شده است.

نمونه رای اعاده دادرسی حقوقی

پرونده کلاسه … (شماره پرونده درج می شود) شعبه …(نام شعبه نوشته می‌شود) دادگاه تجدید نظر ….
مشخصات خواهان ….مشخصات خوانده …. به نشانی و محل اقامت هر دو درج می‌شود. خواسته:اعاده دادرسی نسبت به دادنامه شماره … صادره از شعبه … گردشکار….
تصمیم دادگاه
در خصوص اعاده دادرسی آقای… به طرفیت نسبت به دادنامه شماره …مورخ ….صادره از دادگاه تجدید نظر …صادر شده است ۳۰۰۰۰۰۰۰میلیون ریال بابت ثمن معامله و هزینه دادرسی در حق آقای ….صادر گردیده است و به موجب رای صادره از شعبه ….مورخ و اظهارات شهود و گواهی عدم حضور مورخ ….در دفتر اسناد رسمی…تقاضای اعاده دادرسی نموده است. با توجه به مدارک و دفاعیات مطرح شده در لایحه تقدیمی و با توجه به مفاد بند الف ماده ۴۳۷قانون آیین دادرسی مدنی قرار قبولی اعاده دادرسی صادر می‌شود.

سخن پایانی

آثار اعاده دادرسی یکی از راه‌های فوق العاده و استثنایی اعتراض به آراست که در امور حقوقی و کیفری وجود دارد که از دو طریق انجام می‌شود‌. اول، از طریق دیوان عالی کشور و دوم از طریق رئیس قوه قضاییه است. بعد از اینکه درخواست مطرح شد توسط شعبه ای از دیوان مورد رسیدگی قرار میگیرد که در این مرحله یا درخواست مورد قبول واقع میشود، وقت رسیدگی تعیین می‌شود یا اینکه رد میشود و قابل اعتراض است شخصی که درخواست اعاده دادرسی می دهد باید ذینفع باشد و تشریفات آیین دادرسی را رعایت نماید بعد از اینکه درخواست مورد قبول واقع شد اعاده دادرسی آثار مورد بحث واقع می‌شود ازجمله اثر تعلیقی آن که قبل از وصول اثر تعلیقی ندارد مگر در موارد استثنایی اما بعد از قبول اصولا اثر تعلیقی دارد. و مانع اجرای حکم می‌شود و همچنین اثر تشدیدی و تخفیفی ندارد یعنی اینکه دادگاه رسیدگی کننده به موضوع درخواست اعاده دادرسی حق تشدید و تخفیف مجازات را ندارد. برای اطلاعات بیشتر و دریافت مشاوره از طریق شماره 02122097090 با موسسه حقوقی بین المللی عدالت آریایی تماس بگیرید.