در عرف جامعه ما نام ازدواج به واژه «مَهریه» گره خورده است؛ هر جا که بحث ازدواج مطرح میشود، سخن از مهریه و میزان آن نیز به میان می‌آید. هم‌چون عقد نکاح، نکات حقوقیِ بسیاری نیز پیرامون مهریه وجود دارد. در این نوشتار، به بررسیِ چیستی مهریه، انواع مهریه، نحوه مطالبه مهریه و تبیین مفاهیمی هم‌چون وکیل مهریه و مزایای مطالبه مهریه از طریق وکیل دادگستری پرداخته خواهد شد.
مهرالمسمی چیست؟
مهریه از حیث نحوه تعیین انواع مختلفی دارد. یکی از انواع مهریه، مهرالمسمی است. اگر میزان و نوع مهریه با توافق خود زوجین یا توسط شخصی که زوجین انتخاب کرده‌اند، در عقد نکاح تعیین و مشخص شود، به آن مهرالمسمی گفته میشود.
از لحاظ نوع مهریه، زوجین می‌توانند هر مالی را که اولاً مالیت (یعنی ارزش اقتصادی) داشته باشد، دوماً توسط زن قابل تملک باشد، سوماً معین باشد، چهارماً منفعت عقلاییِ مشروع داشته باشد و پنجماً ملک شوهر باشد، به عنوان مهریه تعیین نمایند. باید توجه داشت که اگر مال تعیین‌شده به‌عنوان مهریه از نوع عین معین باشد (یعنی یک مال مشخص و معین مانند فلان خانه، فلان زمین، فلان ماشین و … به‌عنوان مهریه تعیین شده باشد)، آن مال باید در زمان انعقاد عقد نکاح وجود داشته باشد. اگر مشخص شود که این مال در زمان انعقاد عقد نکاح وجود نداشته است، مهریه باطل و بلااثر خواهد بود. مطابق ماده 1100 قانون مدنی، اگر مهرالمسمی مجهول باشد یا مالیت نداشته باشد، زن مستحق مهر‌المثل خواهد بود و اگر مهریه ملک غیر باشد، زن مستحق مثل یا قیمت آن خواهد بود، مگر اینکه صاحب مال اجازه دهد.
از لحاظ میزان مهریه، مطابق ماده 1080 قانون مدنی، تعیین میزان مهریه منوط به توافق و تراضی طرفین است. البته باید توجه داشت که قانون‌گذار ضمانت‌اجرای مهریه مازاد بر 110 سکه را کاهش داده است. در این مورد، به تفصیل در بندهای بعدی توضیح داده خواهد شد.
در حالتی که نوع و میزان مهریه در عقد نکاح تعیین شده است و مهریه از نوع مهرالمسمی می‌باشد، میزان مهریه قابل مطالبه در حالت‌های مختلف، متفاوت است. در این حالت، اگر زن و شوهر پس از نزدیکی از یکدیگر طلاق بگیرند، زن مستحق مهریه تعیین‌شده خواهد بود، اما چنانچه زن و شوهر پیش از نزدیکی از یکدیگر طلاق بگیرند، زن مستحق نصف مهریه خواهد بود و اگر شوهر بیش از نصف مهریه را قبلاً داده باشد، حق دارد که مازاد از نصف را باز پس گیرد.
انواع مهریه
مهریه بر دو نوع است:
۱- مهریه عندالمطالبه
۲- مهریه عندالاستطاعه.
مهریه، مالی است که در زمان جاری شدن صیغه‌ی عقد و نکاح، طبق توافق قبلی زوجین و براساس قوانین اسلام و رسوم اجتماعی، مرد به زن پرداخت می‌کند یا مکلف به پرداخت آن میشود. قانون دو نوع مهریه را مشخص کرده است و مهریه به دو دسته عندالمطالبه و عندالاستطاعه تقسیم میشود.
مهریه عندالمطالبه
بر اساس قانون هرگاه برای پرداخت مهریه، زمان و اجل معین نشده باشد، مهریه عندالمطالبه است. همانند یک بدهی به عهده مرد خواهد بود. هر هنگامی زن درخواست کرد مرد مکلف است آن را بپردازد. چه دارا باشد چه ندار و اگر اموالی نداشته باشد حکم جلب و در نهایت حبس مرد صادر می شود. در توضیح مهریه عندالمطالبه باید گفت که به محض عقد، زن مالک مهر میشود و هر زمان که بخواهد، می‌تواند مهریه خود را مطالبه کند. مهریه عندالمطالبه در هر حال باید پرداخت شود. درصورتی که به دلایل مختلف زوجه بخواهد از طریق قانونی دادخواستی را به دادگاه تقدیم نماید و طی آن خواستاری مطالبه مهریه خود شود می‌تواند با توجه به ماده‌ی (۱۰۸۵ قانون مدنی) تا دریافت نکردن مهریه خود از وظایف همسری خود و تمکین همسر امتناع کند.
مهریه عندالاستطاعه
مهریه ای است که بر عهده مرد است. اما اینکه زن بخواهد در هر شرایطی آن را طلب کند امکان پذیر نیست. ابتدا باید دارا بودن مرد را از لحاظ مالی اثبات کند و سپس اقدام به دریافت مهریه نماید. اگر مرد استطاعت مالی داشته باشد و همچنان از پرداخت مهریه خودداری کند. حکم حبس برای وی صادر می شود.
در صورت وجود هرگونه سوال حقوقی در مورد مهریه با ما در تماس باشید.
موسسه حقوقی بین المللی عدالت آریایی با بهره گیری از بهترین وکیل پایه یک دادگستری تهران تا انتهای مسیر حقوقی همراه شماست.
مطابق قوانین جدید در وصول مهریه ، زوجه می بایست ابتدایا به دفتر ازدواج خود مراجعه نموده و درخواست صدور اجراییه از دفتر مربوطه را بنماید ، دفتر ازدواج با دریافت مدارکی از قبیل شناسنامه و کارت ملی و سند ازدواج به این امر مبادرت می نماید و اجراییه به اداره ثبت اسناد دفتر ازدواج ارسال می گردد زوجه می بایست بااخذ نوبت از واحد اجرای مربوطه و مراجعه به اداره ثبت که در تهران دایره پنجم اجرای ثبت واقع در خیابان قایم مقام می باشد نسبت به تشکیل پرونده و انجام استعلامات سه گانه مربوطه شامل استعلام خودرو ، ملک و حساب های بانکی را درخواست نماید.
ارایه پاسخ های مربوطه معمولا در زمان یک هفته تا 10 روز به نتیجه خواهد انجامید. امکان توقیف حقوق زوج دراین مرحله وجود دارد. فی النهایه درصورت وجود مال ، توقیف گردیده و در صورتی که مالی در دسترس نباشد و یا زوج آن را منتقل نموده باشد، اداره ثبت باارایه پاسخ به زوجه مبنی بر عدم وجود اموال متعلق به زوج ، نامبرده به ثبت داادخواست در دادگاه خانواده راهنمایی خواهد کرد. دراین امر اثنا ممکن است زوجه، اموالی که بر ارسال استعلام در مالکیت زوج بوده را توقیف نموده باشد و زوج بواسطه مبایعه نامه سابق بر آن مبادرت به انتقال به ثالث نموده باشد که دراینصورت ثالث ضمن وجود شرایط خاص قادر خواهد بودتا از طریق طرح دادخواست اعتراض ثالث اجرایی نسبت به رفع توقیف از مال و استرداد آن اقدام نماید که دراین اثنا بهره گیری از مشاوره بهترین وکیل مهریه ، دراین زمینه راه گشا خواهدبود.
پس از ثبت دادخواست در دادگاه و تعیین جلسه رسیدگی درصورتی که مرد توانایی مالی مبنی بر پرداخت یکجای مهریه نداشته باشد دادخواست اعسار را مطرح می نماید.
دراین صورت با پذیرش دعوی اعسار و بنابه تشخیص قاضی دادگاه، مهریه با پرداخت پیش قسط ، قسط بندی خواهد شد که بعد از صدور رای نیز هریک از طرفین می تواند دادخواست تعدیل اقساط مهریه را مطرح نماید که در ادامه نمونه ای از دادخواست اعسار ارایه خواهیم کرد
همانطور که پیش‌تر نیز ذکر شد، به محض انعقاد عقد نکاح، زوجه مالک مهریه میشود. با این حال، وصول مهریه صرفاً در صورت وجود برخی شرایط امکان‌پذیر است. یکی از شرایط وصول مهریه آن است که زن با اختیار خود، حقی را که در این مورد دارد، ساقط نکرده باشد. به‌عبارت‌بهتر، در صورتی که زوجه مهریه خود را بخشیده باشد (خواه از طریق هبه و خواه از طریق ابراء) و یا اینکه آن را در مقابل طلاق بذل کرده باشد، این حق را ندارد که مهریه خود را مطالبه کند. علاوه‌براین، یکی دیگر از شرایطی که برای مطالبه مهریه وجود دارد، این است که نکاح (اعم از دائم و موقت) باطل نبوده باشد. مطابق ماده 1098 قانون مدنی، اگر عقد نکاح باطل باشد و نزدیکی هم واقع نشده باشد، زن حقی بر مهریه ندارد و اگر مهریه را دریافت نموده باشد، شوهر می‌تواند آن را مسترد نماید. البته مطابق ماده 1099 قانون مدنی، اگر زن نسبت به باطل بودن عقد نکاح جاهل باشد و نزدیکی واقع شده باشد، زن مستحق مهر‌المثل خواهد بود.
مطابق ماده 22 قانون حمایت خانواده، اگر مهریه در زمان انعقاد عقد تا 110 سکه تمام بهار آزادی یا معادل آن باشد، وصول آن مشمول مقررات ماده 2 قانون نحوه اجرای محکومیت‌های مالی خواهد بود. چنانچه بیشتر از این میزان باشد، در خصوص مازاد، فقط توانایی مالی زوج ملاک پرداخت است. در واقع، مطابق این ماده ضمانت‌اجرایی که برای 110 سکه و کم‌تر از آن در نظر گرفته شده، با ضمانت‌اجرایی که نسبت به مازاد این مقدار در نظر گرفته شده است، تفاوت دارد. در مهریه تا 110 سکه اگر مرد از پرداخت مهریه خودداری کند و دادخواست اعسار هم ندهد یا دادخواست اعسار او رد شود، مطابق ماده 2 قانون نحوه اجرای محکومیت‌های مالی به تقاضای زوج تا زمان پرداخت مهریه حبس میشود. این در حالی است که در خصوص مازاد بر 110 سکه، ضمانت‌اجرای کیفری یعنی حبس وجود ندارد. بنابراین، صرفاً مهریه تا 110 سکه مشمول ماده 2 قانون نحوه اجرای محکومیت‌های مالی و ضمانت‌اجرای حبس است.
مطابق قانون، زوجه باید به وظایفی که در مقابل همسر خود دارد، عمل کند و اگر بدون دلیل موجه از انجام وظایف خود کوتاهی نماید، ناشزه محسوب میشود. زن ناشزه هیچ حقی نسبت به نفقه ندارد. در همین مورد باید توجه داشت که اگر زوجه برای عدم‌انجام وظایف زناشویی دلیل مشروع و موجهی داشته باشد، حق او نسبت به نفقه ساقط نخواهد شد. مهریه، یکی دیگر از حقوق مالیِ زوجه در عقد نکاح است. به لحاظ قانونی، تمکین یا عدم‌تمکین زوجه تأثیری بر حقی که او در خصوص مهریه دارد، نمی‌گذارد. این حق مالی به محض انعقاد عقد، برای زوجه ایجاد میشود و زوجه حتی اگر ناشزه باشد، می‌تواند مهریه خود را مطالبه کند و زوج نمی‌تواند با اثبات ناشزه‌بودن زوجه، از پرداخت مهریه خودداری نماید.
بخشیدن مهریه در طلاق توافقی:
همانگونه که درمقاله درخصوص طلاق توافقی به تفصیل بیان گردید در طلاق توافقی ، زوجین می بایست نسبت به حقوق مالی به توافق برسند که یکی از این حقوق مالی مهریه می باشد که زوجه می تواند تمام آن را دریافت نماید و یا بخشی از آن را و یا اینکه کل آن را بذل نماید ، در هرحالت برای بخشیدن مهریه حالت های مختلفی وجود دارد:
1- ابراء ذمه زوج
دراین صورت زن ، ذمه شوهر را بررسی می کند ، بعنوان دیگر قید می نماید شوهر تکلیفی درخصوص پرداخت مهریه نخواهد داشت.
2- بذل مهریه در طلاق
زوجه در قبال طلاق، مهریه خودرا به شوهر بذل می کند که این نوع بخشیدن در طلاق های خلع و مبارات که برمبنای کراهت زوجه و یا هردو طرف می باشد شکل می گیرد که در طلاق های توافقی بسیار رایج است که دراین صورت مرد نیز قبول بذل می نماید.
3- اقرار به دریافت مهریه
که دراین حالت زوجه طی سند عادی و یا رسمی اعلام می نماید که کلیه حق و حقوق خود را دریافت نموده است.
4- بخشیدن مهریه در صورتجلسه عادی
درصورتیکه زوجین در برگه عادی توافقی درخصوص مهریه انجام داده و آن را منوط به حصول طلاق نمایند درحالیکه طلاق توافقی صورت نگیرد صورتجلسه اعتبار نخواهد داشت و زوجه امکان دریافت مهریه خود را خواهد داشت.
5- بخشیدن مهریه در دفترخانه اسناد رسمی
زوجه طی نوشته ای در دفترخانه اقدام به بخشیدن مهریه خود و یا هبه آن می نماید.
علی ایحال در تمامی مراحل فوق الذکر و باتوجه به تخصصی بودن آن ، وجود وکیل متخصص در زمینه مهریه به شما کمک خواهد کرد تا در کمترین زمان ممکن و به بهترین شیوه به حقوقتان برسید ، ما در مؤسسه حقوقی عدالت آریایی تا انتهای مسیر در کنار شما خواهیم بود.
چه چیزهایی می تواند موضوع مهریه قرار گیرد:
طبق قانون مدنی هر مالی که مالیت داشته باشد می تواند موضوع مهریه قرارگیرد که عرفا امروزه سکه بهار آزادی بعنوان مهریه قرار می گیرد ، همچنین مهریه باید مشروع باشد مثلا زوجه نمی تواند دست و پای زوج و یا اموال نامشروع را بعنوان مهریه قراردهد.
حتی می توان انجام عمل یا فعالیتی را بعنوان مهریه قرار داد مانند آموزش دادن حرفه یا فعالیت یا سرودن شعر و…
مهریه به ارث می رسد و وراث می توانند به نسبت سهم الارث خود مطالبه مهریه کنند ، درصورت فوت شوهر ، مهریه زن جزء دین ممتازه می باشد و ابتدایا می بایست مهریه زوجه از اموال زوج پرداخت گردد.
نکته ای که حایز اهمیت است این است که خیانت و رابطه نامشروع حتی در فرض اثبات نیز تأثیری در استحقاق زوجه برای گرفتن مهریه ندارد و زوجه در هر حالتی ، مستحق دریافت نفقه می باشد.
مهریه مندرج در یند نکاحیه ملاک خواهد بود و امکان افزایش آن طی سند جداگانه وجود ندارد.
نکته مهم در توقیف اموال زوج ، توجه به متشفیات دین مصوح در ماده 24 قانون جدید نحوه محکومیت های مالی می باشد که حتی درصورت توقیف امکان خروج توقیف می باشد.
1- منزل مسکونی که عرفا در شأن محکوم علیه در حالت اعسار او باشد.
2- اثاثیه موردنیاز زندگی که برای رفع حوایج ضروری محکوم علیه و افراد تحت تکفل او لازم است.
3- آذوقه موجود به قدر احتیاج
4- کتب و ابزار علمی و تحقیقاتی
5- وسایل و ابزار کسب ، پیشه وران ، کشاورزان و…
6- تلفن مورد نیاز مدیون
7- مبلغی که در ضمن عقد اجاره به موجر پرداخت می شود.
فلذا مطابق قانون جدید ، خودرو متعلق به زوج جزء مستثینات دین محسوب نشده و قابل توقیف می باشد مگراینکه زوج اثبات کند که از خودرو مذکور بعنوان وسیله امرار معاش (تاکسی) استفاده می نماید.
مهریه به هر میزان قابل وصول می باشد بنابراین تصور رایج عرفی که بیان می دارد مهریه صرفا به میزان 110 عدد سکه قابل وصول می باشد اشتباه محض است چراکه به موجب ماده 3 قانون نحوه اجرای محکومیت های مالی ، بازداشت مرد درخصوص مهریه صرفا تا میزان 110 عدد سکه بهار آزادی میسر می باشد. فلذا این به معنای عدم امکان وصول مازاد بر 110 سکه نمی باشد چراکه باتوجه به رویه حاکم و دستورالعمل های تنظیمی مبنی بر حبس زدایی امکان صدور جلب یا بازداشت زوج در دعاوی مربوط به مهریه منتفی گردیده مگراینکه زوج حتی دادخواست اعسار از پرداخت مهریه را مطرح ننموده و مبادرت به پرداخت ننماید.