وکالت بلاعزل قراردادی است بین وکیل و موکل اجرا می شود و تنها در شرایط خاص پایان می یابد و موکل حق برکنار کردن وکیل خود را ندارد، مگر این که دو طرف به جنون برسد و یا فوت کنند. در غیر این صورت وکیل بلاعزل تا پایان قرارداد در اختیار موکلش خواهد بود. بر اساس قانون و مقررات وکالت، موکل هر زمانی می‌تواند وکیل پایه یک دادگستری خود را از این کار برکنار کند. اما در صورتی که شرایطی در عقد قرارداد بلاعزل وضع شود، در این حالت موکل دیگر توانایی حق عزل وکیل و فسخ وکالت را نخواهد داشت. بنابراین وکالت بلاعزل به گونه‌های مختلفی اجرا می شود و تکلیف وکالت تنها توسط شرایطی که در عقد قرارداد مشخص شده است روشن خواهد شد. اما به طور کلی، این نوع وکالت به عنوان وکالت های پایدار و استوار و بدون فسخ شناخته می شود و موکل خودش حق برکنار کردن وکیل را از خود منع نموده است.
وکالت بلاعزل چیست؟
نحوه وکالت به دو نوع ساده و بلاعزل تقسیم شده است. در مورد وکالت ساده می‌توان گفت موکل هر زمانی که بخواهد می تواند وکیل خود را از برکنار کند. اما زمانی که وکالت از نوع بلاعزل مشخص شده باشد، موکل دیگر توانایی فسخ وکالت را ندارد و باید با توجه به شرایط ضمن عقد قرارداد عمل کند. این نوع وکالت بیشتر اوقات برای خرید و فروش ملک یا ماشین استفاده می شود. این یعنی هنگام خرید ماشین فروشنده پول را کامل دریافت می کند در حالی که به وکیل خود وکالت تام داده تا امور سند را انجام دهد و برای طی کردن مراحل اداری مشکلی نداشته باشد. معمولا افرادی که تصمیم دارند این نوع وکالت را وضع کنند، بدنبال بهترین وکیل قرارداد می گردند تا او قابل اطمینان باشد و تنها در راستای قرارداد به امور بپردازد.
در حقیقت این نوع وکالت با همه مزایای که دارد ممکن است مشکلات مختلفی نیز ممکن است به دنبال داشته باشد. بنابراین کسی که به طرف مقابلش این وکالت را ارائه می دهد، باید نکات بسیاری هنگام عقد قرارداد در نظر بگیرد. چرا که افراد بسیاری بوده اند که از طریق این نوع وکالت دست به کلاهبرداری های بسیاری زدند و به عنوان وکیل کلاهبرداری اموال موکل خود را به راحتی از بین برده اند.
نمونه وکالت بلاعزل
همانطور که گفتیم، این نوع وکالت برای خرید مال بسیار رواج دارد که در صورت فوت یا جنون طرفین این معامله فسخ می‌شود. در صورت فوت موکل، وکیل توانایی سند زدن مال خریداری شده را دیگر ندارد و باید وراث متوفی را برای انتقال سند در نظر بگیرد که این فرآیند کاملا مشکل ساز است. پس هنگام استفاده از این وکالت برای خرید ملک یا هر چیزی بهتر است انتقال رسمی مال خیلی سریع انجام دهید. همچنین توصیه می شود وکالت با اختیار وکیل برای امور جزئی انجام شود، نه کلی و حین عقد قرارداد تمام موارد باید با دقت مطالعه و ملاحظه گردد و در صورتی که مورد بسیار مهمی وجود دارد، قبل از امضا توسط هر دو طرف در نظر گرفته و در عقد قرارداد بیان گردد.
برای پیشگیری از مشکلات این نوع وکالت، هنگام خرید و فروش خودرو یا ملک، مدارکی که بیانگر مالکیت موکل است به دفتر خانه ارائه می گردد.
البته این نوع وکالت تنها مختص خرید و فروش نیست، بلکه هنگام طلاق غیابی می‌توان با در خواست وکیل طلاق پیگیری امور را به فرد دیگری سپرد. به عنوان مثال، مرد حاضر است و طلاق به درخواست زوجه فرد مقابل توسط وکیل پیگیری می‌شود.
انواع وکالت بلاعزل
این وکالت به دو دسته کلی تقسیم می شود، وکالت خاص و وکالت تام. وکالت خاص به حالتی گفته می شود که وکیل فقط توانایی برعهده گرفتن برخی امور خاص را دارد و این امور مشخص شده توسط موکل غیر قابل عزل است. در وکالت تام وکیل مورد نظر در تمام امور زندگی موکل خود حق پیگیری دارد و تا زمانی که موکل در قید حیات است این نوع قرارداد ثابت باقی می ماند و تا زمان فوت موکل پابرجاست. در واقع به عنوان وکیل خانواده شناخته می شود.
1- وکالت بلاعزل در فروش ملک
این نوع وکالت قابل پیگیری توسط وکیل پایه یک دادگستری یا وکیل حقوقی است که همانند دیگر وکالت های بلاعزل غیرقابل فسخ می باشد، طوری که فروشنده ملک خود را به صورت عقد قرارداد وکالت بلاعزل به خریدار می فروشد. همچنین وکالت از نوع بلاعزل برای فروش انواع ملک همانند فروش مال مشاع کاربردی است. به همین خاطر، در چنین مواقعی سواستفاده و فروش مال غیر بسیار افزایش پیدا می کند و به راحتی می توان بدون درج شدن در سند رسمی و طلب مشخصات از طریق وکالت اقدام به انتقال سند کند.
تنها راهکار برای پیشگیری از این موضوع و جلوگیری از فروش دوباره ملک می توان در عقد قرارداد عدم حق فروش ملک را مشخص نمود که در صورت بروز هر مشکلی در دادگاه قابل اثبات است و شما به عنوان مالک ملک شناخته می شوید و می توانید مطالبه خسارت کنید. بنابراین برای تنظیم وکالتنامه حتما به دفاتر رسمی مراجعه کنید و به صورت کتبی این کار را انجام دهید.
2- وکالت بلاعزل در حضانت فرزند
یکی دیگر از کاربردهای این نوع وکالت، وکالت برای حضانت فرزند است. در چنین مواقعی یکی از والدین به دیگری وکالت می دهد در زمانی که مسئولیت حضانت بر عهده او است، اختیارات به او واگذار می شود. به عنوان مثال، فرزند دختر تا ۷ سالگی کنار مادرش است و مادرش می تواند در این مدت وکالت برای حضانت فرزند به پدر اهدا کند تا در این مدت حضانت دختر به او واگذار شود. همچنین برعکس، بعد از هفت سالگی حضانت بر عهده پدر می باشد و پدر می‌تواند این وکالت را به مادر بدهد و در این مدت حضانت را به او بسپارد. انجام این کار تنها در دفتر نامه نصب رسمی قابل قبول است که بعد از اتمام آن مشخص شده دیگر سندیت ندارد و حتی فرزند می‌تواند بعد از اتمام قرارداد انتخاب کند با چه کسی زندگی خواهد کرد.
3- وکالت بلاعزل بعد از فوت
هنگام عقد قرارداد وکالت بلاعزل بعد از فوت مشخص می‌شود که بعد از مرگ موکل نیز این وکالت دارای اعتبار است .اما بر اساس بند ۳ ماده ۶۷۹ قانون مدنی، این نوع وکالت با مرگ یا جنون وکیل یا موکل فسخ می‌شود و کاملاً از بین می‌رود. بنابراین اگر شرط شود وکالت همچنان بعد از مرگ موکل باقی می‌ماند، در حالی که خلاف قانون است این شرط نامشروع به حساب می‌آید؛ بنابراین باطل است. اما مفسد عقد نخواهد بود. در واقع مشخص کردن مدت یا شرط برای این وکالت، عقد جایز را به عقد لازم تبدیل نمی‌کند. چرا که وکالت یک عقد جایز است و اگر در شرط آن بیان شود بعد از فوت دارای اعتبار است، با فوت و جنون وکیل یا موکل از بین می‌رود. چراکه با شرایط عقد وکالت همخوانی ندارد.
4- وکالت بلاعزل در طلاق
همانطور که می دانید حق طلاق با مرد است و تا زمانی که زن نتواند دلیل منطقی برای طلاق ارائه دهد، بدون اجازه مرد نمی تواند برای درخواست طلاق اقدام کند. حال اگر مرد هنگام عقد نکاح حق طلاق را به زن دهد و یا به صورت جداگانه یک سند وکالت بلاعزل طلاق به همسر خود اختصاص دهد، زن می تواند هر زمانی که بخواهد، طلاق گیرد. در واقع اگر زن وکیل بلاعزل در طلاق باشد، این امکان شکل می گیرد که زوجه در هر شرایطی می تواند برای مطلقه شدنش اقدام کند.
حال آقایانی که این نوع وکالت را در اختیار زن قرار می دهند می توانند شرایط دیگری نیز به اجرا در بیاورند. مانند حقوق مربوط به فرجام خواهی و تجدید نظر خواهی که به طور کلی مسئله طلاق را کاملا ساقط می کند. این یعنی مرد امکان تجدید نظر خواهی بابت طلاق ندارد و تمام مسائل و حق و حقوق مرد در موضوع طلاق از بین می رود.
وکالت بلاعزل چگونه باطل می شود؟
این نوع وکالت می‌تواند با استعفای وکیل فسخ شود. او با حضور در یکی از دفاتر اسناد رسمی استعفا خود را بیان می‌کن.د در چنین مواقعی وکالت کاملاً بی‌اثر خواهد شد. در مورد دوم ابطال وکالت بلاعزل در دادگاه مشخص می‌شود که شخص موکل بیان می کند چنین عقد لازم بین دو طرف مشخص نشده تا بخواهد شرط ضمن عقد یا عزل وکیل را بپذیرد. در چنین مواقعی با بررسی اسناد و مدارک موضوع مشخص خواهد شد و لازم است فرد به دادگاه حقوقی مراجعه کرده و درخواست خود از ابطال وکالت ارائه دهد. همچنین در موارد زیر امکان ابطال این نوع وکالت وجود دارد:
- فوت یا جنون وکیل یا موکل
- به پایان رساندن موضوع وکالت توسط خود موکل
- از بین رفتن موضوع وکالت
- اقاله شدن عقد وکالت توسط طرفین
- در صورت وجود عقد عزم در مبنای این نوع وکالت و از بین رفتن آن عقد لازم
- منع شدن وکیل از وکالت که در این مواقع به انجام امور وکالت توسط وکیل ناممکن می‌شود.
وکالت بلاعزل چه تبعاتی خواهد داشت؟
تبعات این نوع وکالت تنها در زمانی اتفاق می‌افتد که قبل از انجام امور مشخص شده موکل فوت گردد یا به بیماری جنون مبتلا شود. در این مواقع عقد قرارداد کاملاً فسخ شده و وکیل خریدار مالی را که خریده است را نمی تواند به نام خود بزند و باید منتظر بماند، وراثت متوفی انجام گردد که این امور کاملاً وقت‌گیر و دارای مشکلات بسیاری می‌باشد. برای پیشگیری از این موضوع هنگام عقد قرارداد نسبت به انتقال رسمی مال شرایطی وضع می‌شود و همچنین نسبت به انتقال آن در سریع ترین زمان ممکن باید اقدام گردد.
یکی دیگر از مشکلاتی که برای این نوع وکالت ایجاد می‌شود این است موکل ممکن است بدون هیچ اطلاعی با یک امضا تمام دارایی و اموال خود را به راحتی از دست بدهد. در واقع چنین وکیلی می‌تواند هنگام وضع وکالت برای دیگر هم قرارداد شرایطی ایجاد کند و به راحتی صاحب اموال موکل خود شود. پس هنگام عقد قرارداد وکالت نامه شرایط را با دقت بخوانید و میزان اعتبار آن را در دفترخانه مشخص نمایید.
مدارک لازم برای وکالت نامه محضری
برای نوشتن وکالت نامه داشتن کارت ملی و شناسنامه هر دو فرد ضروری است. در کنار آن باید کپی این دو مدرک را نیز ارائه شود. همچنین اگر تصمیم دارید از این طریق این نوع وکالت به خرید و فروش ملک یا خودرو بپردازید، حتماً سند و مدارکی که نشان دهنده مالکیت شماست به دفتر خانه ارائه دهید. در واقع در صورت انتقال هر حقی به موکل توسط وکیل باید مدارک مبنی بر آن ارائه شود تا مشکلات احتمالی رخ ندهد.
نتیجه‌گیری
وکالت بلاعزل به عنوان یک عقد جایز شناخته می‌شود که تنها با مرگ جنون هر دو طرفین از بین می‌رود. افراد مختلفی از این شرایط به دلایل خاص مانند عدم وقت کافی یا مسن بودن از این شرایط استفاده می‌کند و انجام امور مختلفی را به فرد دیگر می‌سپرند. در حالی که هنگام وضع آن موکل باید آگاهی کامل داشته باشد تا از مشکلات احتمالی به خوبی پیشگیری شود.
