فرزند خواندگی عبارت است از اينکه شخصي، كس ديگری را كه فرزند واقعي نیست به فرزندی بپذيرد و در اصطلاح يک نهاد حقوقي است كه موجب پیدايش رابطه فرزندی صوری میان دو شخص مي شود . به بیان ديگر، يک رابطه حقوقي كه بر اثر پذيرفته شدن كودكي به عنوان فرزند از جانب زن و شوهری و يا شخص ديگری به وجود آيد، بدون آنکه پذيرندگان كودک پدر و مادر واقعي آن كودک باشند.
شرایط فرزند خواندگی برای زوجین
این شرایط عبارتند از:
- سن یکی از زوجین حداقل سی سال باشد.
- زن و شوهر داوطلب سرپرستی، ایرانی و مقیم ایران باشند.
- پنج سال تمام از تاریخ ازدواج آنها گذشته و از این ازدواج صاحب فرزند نشده باشند.
- زوجین دارای محکومیت جزائی مؤثر به علت ارتکاب جرائم عمدی و محجور نباشد.
- زوجین دارای صلاحیت اخلاقی باشندو معتاد به مواد الکلی یا مواد مخدر و سایر اعتیادات مضر نباشند.
- زوجین یا یکی از آنها دارای تمکن مالی باشند.
- زوجین مبتلا به بیماری صعب العلاج نباشند.
مراحل فرزند خواندگی
در ابتدا زوجین سرپرست تقاضانامه سرپرستی را مشترکا تنظیم و از طریق دادخواست به دادگاه ارائه می دهند.دادخواست مذکور باید به طرفیت دادستان عمومی و سازمان بهزیستی استان محل نگهداری طفل به خواسته صدور حکم فرزند خواندگی به ضمیمه مدارکی از جملهفتوکپی عقدنامه زوجین متقاضی، تصویر کلیه صفحات شناسنامه زوجین ، گواهی ناباروری با تعیین فرد نابارور از متخصص ناباروری یا مراکز درمان ناباروری و مدارک مربوط به استطاعات مالی نظیر: فیش حقوقی ،تصویر سند مالکیت منزل یا اجاره نامه و… ، مدارک مربوط به صلاحیت های اجتماعی و اخلاقی از جمله: استشهادیه محلی، مدارک تحصیلی و… ارائه شود. البته تصاویر مدارک ضمیمه وفق ماده 57 قانون آیین دادرسی مدنی باید برابر با اصل شوند و از آنجا که دعوی سرپرستی از جمله دعاوی غیر مالی است، باید تمبر غیرمالی بر روی دادخواست الصاق گردد.
دادگاه پس از ثبت دادخواست و تعیین وقت دادرسی، به بررسی شرایط عمومی زوجین از جمله سن متقاضیان، تحصیلات و… می پردازد و به منظور کسب اطلاعات دقیق از وضعیت زندگی ، شغلی ، سلامت جسمی و روانی و صاحیت اخلاقی زوجین به صدور معرفی نامه جهت مراجع ذی صلاح از جمله پزشکی قانونی و اداره تشخیص هویت مبادرت کرده و سپس آنان را به سازمان بهزیستی محل نگهداری طفل معرفی می نماید .
مصاحبه با زوجین متقاضی ، بررسی وضعیت کودک، مصاحبه با کودک و… از جمله وظایف اختصاصی سازمان بهزیستی است که با دستور مقام قضایی انجام می گیرد. پس از تأیید صلاحیت متقاضیان و قبل از صدور حکم سرپرستی دائم، کودک از سوی سازمان بهزیستی و تحت نظارت دادگاه برای مدت شش ماه با صدور قرار آزمایشی به زوجین متقاضی سپرده می شود. پس از این دوره و اعلام متقاضیان مبنی بر رضایت بر ادامه سرپرستی، دادگاه با رعایت شرایط ماده 6 حکم سرپرستی را صادر و در اجرای ماده 22 مفاد حکم قطعی سرپرستی را به اداره ثبت احوال جهت صدور شناسنامه های جدید ابلاغ می نماید.
ارث در فرزند خواندگی
براساس ماده 2 قانون مذکور و به استناد ماده 861 قانون مدنی، فرزندخواندگی از موجبات ارث نیست. یعنی نه فرزند خوانده از پدر و مادرخوانده‌اش و نه آنان از فرزند خوانده ارث می‌برند. به بیان قانون: «این سرپرستی به منظور تامین منافع مادی و معنوی طفل برقرار می‌گردد ولی در هر حال از موجبات ارث نخواهد بود.» اما قانونگذار برای تأمین آینده کودک روش‌های مختلفی را در قانون در نظر گرفته است که به آنها جایگزین‌های ارث گفته می‌شود سرپرست است.
ازجمله تملک بخشی از اموال متقاضیان سرپرستی به نفع فرزند خوانده در یکی از دفاتر اسناد رسمی، بیمه کردن عمر متقاضیان سرپرستی نزد یک شرکت بیمه سهامی ایران به نفع آینده کودک و همچنین آنکه به هر نحو که دادگاه صلاح بداند با توجه به شرایط اقتصادی و اجتماعی خانواده، سهمی برای فرزندخوانده در نظر گرفته شود، از جمله «جایگزین‌های ارث» هستند.
شرایط فسخ فرزند خواندگی
طبق ماده 16 قانون حمایت از کودکان و نوجوانان بی سرپرست و بد سرپرست مصوب 1392سرپرستی کودک با شرایط زیر قابل فسخ است:
- نداشتن اهلیت و شایستگی یا سوءرفتار هریک از زوجین سرپرست برای نگهداری و تربیت طفل تحت سرپرستی با تقاضای دادستان محرز باشد.(تقاضای دادستان)
- در صورتی که سوء رفتار طفل برای هر یک از آنان غیر قابل تحمل باشد همچنین در موردی که سرپرست قدرت و استطاعت برای تربیت و نگهداری طفل را از دست داده باشد.( -تقاضای سرپرست)
- توافق طفل بعد از رسیدن به سن کبر با زوجین سرپرست یا موافقت زوجین سرپرست با پدر و مادر واقعی طفل صغیر.
طبق ماده 12 این قانون: در مواردی که اختلاف زناشویی زوجین سرپرست منجر به صدور گواهی عدم امکان سازش شود، دادگاه در مورد طفل تحت سرپرستی به ترتیب مقرر در قانون حمایت خانواده اقدام خواهد کرد. پس از فسخ سرپرستی، مراتب به وسیله دادگاه صادرکننده حکم به اداره ثبت احوال مربوطه برای تصحیح شناسنامه اعلام می‌شود.
طرح پرونده در کمیته فرزندخواندگی:
چنانچه تصمیم کمیته مبنی برپذیرش متقاضیان باشد درلیست نوبت قرارمی گیرند و درصورت فرارسیدن نوبت جهت انتخاب فرزند به شیرخوارگاه معرفی می شوند. درصورت انتخاب فرزند والدین متقاضی توسط بهزیستی استان به دادگاه صالحه جهت صدور قرار دوره آزمایشی (حکم سرپرستی موقت) معرفی خواهند شد. پس از صدور حکم سرپرستی، کودک انتخابی طی صورتجلسه ای به والدین تحویل خواهد شد و مراتب به دادگاه مربوطه اعلام می شود.درطی دوره آزمایشی 6 ماهه، باید حداقل سه بازدید از طرف مددکاران اجتماعی از خانواده فرزند پذیر به عمل آید.
درصورت تائید وضعیت مراقبت از فرزند و توانایی خانواده و حفظ منافع فرزند، گزارش نهایی تهیه و برای صدور حکم قطعی سرپرستی به دادگاه ذیربط منعکس می شود. در مورد اخذ شناسنامه کودک با مشخصات والدین قانونی بعد از طی دوره شش ماهه آزمایشی وصدور حکم قطعی اقدام خواهد شد. به منظور حفظ منافع فرزند، تامین آتیه وی و جبران عدم برخورداری فرزند از ارثیه والدین حقوقی، صلح یک سوم اموال والدین به فرزند خوانده از طریق دفتر خانه های رسمی و حتی مراجع قضایی انجام می پذیرد.
افتتاح حساب پس انداز، بیمه آتیه یا روش های اطمینان بخش دیگری نیز می توانند از راهکارهایی باشند که به موازات صلح اموال انجام گیرد.حکم سرپرستی درصورت تشخیص سازمان بهزیستی مبنی برآسیب پذیری کودک و عدم شایستگی والدین قانونی یا مراجعه والدین حقیقی کودک با هماهنگی دادگاه قابل فسخ است.
موسسه حقوقی بین المللی عدالت آریایی با بهره گیری از بهترین وکیل پایه یک دادگستری تهران تا انتهای مسیر حقوقی همراه شماست.
منبع: گوگل
