هر جرمی که واقع می‌شود به نوعی تجاوز به حقوق همه مردم است؛ بنابراین همه جرایم جنبه عمومی دارند و هیچ جرمی را نمی‌توانید پیدا کنید که این جنبه را نداشته باشد. در جرایمی که هم جنبه عمومی دارند و هم جنبه خصوصی گاهی کفه ترازو به سمت جنبه عمومی گرایش پیدا می‌کند و گاهی به طرف جنبه خصوصی.موسسه حقوقی عدالت آریایی با بهره گیری از بهترین وکیل حقوقی تهران تا انتهای مسیر حقوقی همراه شما خواهد بود.
بنابراین بزرگ‌ترین فایده تقسیم جرایم به عمومی و خصوصی در این است که در جرایم خصوصی با شکایت شاکی خصوصی شروع می‌شود و با گذشت او هم رسیدگی به پایان می‌رسد؛
تعریف: عدول کردن ؛ استنکاف کردن رأی و نظر و تصمیم خود. اعراض کردن ازکاری که باید انجام دهند.
امام علی (ع) فرمودند: گذشت، «اوج بزرگواری‌هاست.» حال فرض کنید کسی در اوج قدرت و زمانی که رسیدگی کیفری در دادگاه شروع شده و در حال رسیدن به نتیجه است، بگذرد؛ هر چند چنین کاری آسان نیست، اما هستند کسانی که حتی در چنین وضعی می گذرند.
جرم چیست؟
بر اساس قانونِ مجازاتِ اسلامی، به هر رفتاری چه انجام یک فعل چه ترك آن كه در قانون برای آن مجازات تعيين شده، جرم می‌گويند. جرم اقدامی است كه به موجب آن نظم عمومی در جامعه مختل می‌شود و به همین دليل برای آن مجازات در نظر گرفته شده است. نظم عمومی یعنی برقراری امنيت و آرامش مردم در یک جامعه. برای درک بهتر موضوع باید انواع جرم را بشناسید و شرایط عدول از گذشت را بدانید تا بدانید در چه زمانی نیاز به مراجعه به یک وکیل دادگستری کارکشته و خبره است و چه زمانی نیازی نیست. در این مطلب به دسته‌بندی انواع جرم و عدول از گذشت می‌پردازیم.
انواع جرایم
شاید تا به حال با این موضوع مواجه شده باشید که کسی مرتکب جرمی شود و مقامات رسیدگی و اجرای قانون با وجود اینکه از وقوع جرم اطلاع دارند اما هیچگونه اقدامی برای رسیدگی این به موضوع و یا دستگیری متهم نکنند. به همین دلیل باید با مفهوم جرم قابل گذشت و غیر قابل گذشت آشنا شوید. قانونگذار جرایم را به دو گروه جرایم قابل گذشت و جرایم غیر قابل گذشت تقسیم کرده است. این دو گروه از جرایم از لحاظ شاکی، روش رسیدگی و موارد دیگر با هم فرق دارند. زمانی که جرمی رخ می‌دهد، در دادسرا و مراجع قضایی کیفری مورد رسیدگی قرار می‌گیرد و در نهایت دادگاه حکم را برای شخص مجرم صادر خواهد کرد. برای کسب اطلاعات بیشتر در این زمینه می‌توانید از یک وکیل خبره کمک بگیرید.
۱- جرایم قابل گذشت
جرایم قابل گذشت به جرایمی گفته می‌شود که آغاز و ادامه‌ی پیگرد قانونی و رسیدگی و اجرای مجازات در آنها به شکایت شاکی و عدم گذشت او بستگی دارد. در نتیجه بر اساس ماده‌ی ۱۲ قانون آیین دادرسی کیفری، پیگرد متهم در جرایم قابل گذشت تنها در صورت شکایت شاکی شروع شده و با گذشت او موقوف می‌گردد. بنابراین به موجب قانون در جرایم تعزیری قابل گذشت، گذشت شاکی یا مدعی خصوصی منجر به موقوفی تعقیب یا عدم اجرای مجازات می‌گردد. البته تعیین مصداق‌های جرایم قابل گذشت بر عهده‌ی قانون می‌باشد. یک وکیل کیفری خوب می‌تواند شما را در این زمینه راهنمایی کند.
۲- جرائم غیر قابل گذشت
جرایم غیرقابل گذشت جرایمی هستند که شکایت شاکی و گذشت او هیچ تاثیری در شروع پیگرد قانونی و رسیدگی و همچنین در ادامه‌ی آن و اجرای مجازات ندارد. مثلا جرایمی همانند کلاهبرداری، سرقت و … که احساسات عمومی جامعه را جریحه‌دار می‌کنند از جمله جرایم غیرقابل گذشت به حساب می‌آیند که در صورت گذشت و بخشش شاکی خصوصی ممکن است دادگاه تخفیفی را برای مجرم در نظر بگیرد اما به دلیل این که فقط شاکی خصوصی جرم نبوده که متضرر شده بلکه کل جامعه از عمل مجرمانه‌ی او ضرر دیده‌اند بنابراین جزو جرایم غیرقابل گذشت محسوب می‌شود. وقتی جرمی رخ می‌دهد، در دادسرا و مراجع قضایی کیفری رسیدگی می‌شود و در نهایت دادگاه حکمی را برای شخص مجرم صادر می‌کند. اما این مجازات ممکن است به دلایل خاصی که در قانون مشخص شده ساقط گردد و مجرم دیگر مجازات آن جرم خاص را تحمل نکند که یکی از این دلایل گذشت شاکی و متضرر از جرم می‌باشد. جهت دریافت مشاوره با وکیل انواع وکیل از جمله وکیل قتل می‌توانید با ما تماس حاصل فرمایید.
جرم از دیدگاه جنبه عمومی و جنبه خصوصی
هر جرمی که در جامعه رخ می‌دهد دارای یک جنبه عمومی است و تمام اعضای جامعه را تحت تاثیر قرار می‌دهد. تقریباً هیچ جرمی وجود ندارد که فاقد جنبه عمومی باشد اما برخی از جرایم علاوه بر جنبه عمومی، جنبه خصوصی نیز دارند. به طور مثال، سرقت و افترا علاوه بر اینکه که از نظر جنبه عمومی مردم را تحت تاثیر قرار می‌دهند و حقوق تمامی مردم جامعه را ضایع می‌کنند، بلکه برای خود فرد زیان دیده نیز ضررهایی را تحمیل می‌کنند. بنابراین همه‌ی جرایم جنبه خصوصی ندارند.
حکم دادگاه به دو صورت است:
۱- نظریه مشورتی اداره کل حقوقی و تدوین برای عدول از گذشت در امور کیفری
عدول از گذشت در امور كیفري مسموع نیست؛ یعنی با ارائه‌ی رضايتنامه و عدم پذیرش آن از طرف شاکی، دادگاه بايد به صحت يا عدم صحت آن رسیدگی کند.
نظريه اداره كل حقوقی و تدوين قوانین قوه قضائیه: بررسی اعتبار و صحت رضايتنامه، اعم از رسمی يا عادی بر عهده‌ی قاضی پروند می‌باشد. عدول از گذشت در امور كیفری به صراحت ماده (1)23 قانون مجازات اسلامي مسموع نمی‌باشد، پس بر این اساس در صورت ارائه‌ی هرگونه رضايتنامه از سوی متهم يا محكوم‌علیه و انكار و نفی آن از طرف شاكی يا محكوم‌له، قاضی پرونده موضوع را شخصا بررسی کرده و به اصالت رضايتنامه رسیدگی می‌کند. در صورت مشخص شدن صحت آن، به آن ترتیب اثر داده خواهد شد.
۲- گذشت شاکی
گذشت شاکی به دو نوعِ گذشت در جرایم قابل گذشت و جرایم غیر قابل گذشت تقسیم می‌شود که در بخش زیر هریک را به تفکیک توضیح می‌دهیم.
گذشت شاكی در جرايم قابل گذشت و غير قابل گذشت
در حقوق جزا جرایم به دو گروه جرایم قابل گذشت و غیر قابل گذشت تقسیم می‌شوند. در قانون اسلامی تعریف واضح و شفافی از جرایم قابل گذشت ذکر نشده است. اما می‌توان اینگونه بیان کرد که جرایم قابل گذشت جرایمی هستند که در صورت شکایت شاکی تعقیب و رسیدگی آنها آغاز می‌شود و با گذشت شاکی، تعقیب و رسیدگی و یا اجرای حکم متوقف می‌شود.
در قانون جزا اصل بر غیر قابل گذشت بودن جرایم می‌باشد مگر اینکه عکس این قضیه تصریح شود.
شرایط :
تاریخ اعلام : مهلت مشخصی برای آن تعیین نشده است؛ اما منطقاً ، باید بعد از اعلام شکایت صورت گیرد البته ممکن است مقدم بر آن نیز باشد که در این حالت موجب سقوط شکایت از جرم می‌شود و دیگر نمی‌تواند اعلام شکایت کند.
تشریفات : همان‌طور که برای آن زمانی تعیین نشده، تشریفاتی نیز برای آن در قوانین بیان نشده است؛ بنابراین ممکن است کتبی یا شفاهی باشد.
۱- جرایم قابل گذشت
جرم باید قابل گذشت باشد
یکی از مهمترین شروط برای شاکی ،قابل گذشت بودن جرم است؛ جرایم به دو دسته قابل گذشت و غیرقابل گذشت تقسیم می‌شوند و شاکی در مواردی می‌تواند از شکایت خود بگذرد که مورد از جرایم قابل گذشت باشد.
جرایم قابل گذشت چه جرایمی می‌باشند؟
در جرایم قابل گذشت آغاز و ادامه‌ی تعقیب و رسیدگی به شکایت شاکی بستگی دارد و در صورت عدم شکایت شاکی، دادستان اصلا موضوع را پیگیری نخواهد کرد. در صورت گذشت شاکی پیش از صدور حکم قرار موقوفی تعقیب و پس از صدور حکم قرار موقوفی اجرا صادر خواهد گردید.
شرایط گذشت شاکی در جرایم قابل گذشت
شخصی که می گذرد برای اینکه این عمل او موثر واقع شود باید شرایطی داشته باشد از جمله اینکه وی باید اهلیت داشته باشد؛ بنابراین از شخص صغیر و مجنون نمی‌توان گذشت را پذیرفت؛ آنان این کار را می‌توانند از طریق اولیای قانونی خود انجام دهند.
گذشت شاکی از جرم قابل گذشت دارای شرایط زیر است:
- گذشت شاکی از جرم باید واضح و صریح باشد و قصد شاکی از گذشت کردن از جرم را نشان دهد. مثلا عباراتی مانند گذشت کردم، دیگر شکایتی ندارم و … به کار می‌روند.
- برای گذشت کردن باید از فعلی استفاده شود که بر گذشته‌ی نزدیک دلالت داشته باشد، مثل صیغه ماضی یا مضارع مانند گذشت می‌کنم، رضایت می‌دهم و …
- گذشت از یک جرم قابل گذشت نباید مشروط باشد. به طور مثال نمی‌توان گفت که از جرم عدم پرداخت نفقه گذشت می‌کنم به شرطی که همسرم خانه را به نام من بزند. گذشت مشروط قابل قبول نیست.
- گذشت می‌تواند به صورت شفاهی باشد. گذشت شفاهی در صورت جلسه نوشته شده و شخص گذشت کننده آن را امضا یا اثر انگشت می‌زند.
- گذشت می‌تواند به صورت کتبی باشد. گذشت کتبی هم می‌تواند رسمی و هم غیر رسمی باشد. گذشت کتبی رسمی در دفتر اسناد رسمی یا در کلانتری توسط مامور کلانتری یا در مرجع قضایی تنظیم می‌گردد.
- یکی از نکات مهمترین درباره‌ی گذشت شاکی از جرم این است که گذشت از جرم قابل گذشت تنها جنبه‌ی کیفری جرم را متوقف می‌نماید. این بدین معنا نیست که اگر جرم قابلیت پیگیری حقوقی داشته باشد، شاکی از آن محروم گردد.
گذشت تا چه تاریخی اعتبار دارد؟
به طور کلی همیشه می‌توان از جرم گذشت کرد اما اصولا پس از اعلام شکایت صورت می‌گیرد اما پیش از شکایت کردن نیز می‌توان گذشت کرد.
تکلیف گذشت بعد از فوت کردن شاکی چه می‌باشد؟
در صورت فوت شخص شاکی، ورثه‌ی او می‌توانند در مورد آن شکایت گذشت کرده و از شکایت صرف نظر کنند. زمانی به این گذشت رسیدگی می‌شود که همه‌ی وراث با هم گذشت کنند. بنابراین اگر تعدادی از وراث گذشت کنند ولی تعدادی دیگر تصمیم بر مجازات بگیرند، حق مجازات همچنان محفوظ می‌ماند.
جرایم قابل گذشت با توجه به قانون کاهش حبس‌های تعزیری
پیش از قانون کاهش حبس‌های تعزیری در ماده ۱۰۴ قانون مجازات، انواع مختلف جرایم قابل گذشت احصا شده بود و در صورتی که جرمی در این ماده درج نشده بود، غیر قابل گذشت محسوب می‌شد که به شرح زیر می‌باشد:
- حد قذف و حد سرقت
- کسب سند یا نوشته با سوءاستفاده از ضعف نفس اشخاص
- توهین به افراد
- سقط جنین در اثر ضرب و جرح، اذیت و آزار عمدی زن باردار
- امتناع از پس دادن طفل سپرده شده
- رها کردن یک طفل یا شخصی که قادر به محافظت از خود نیست در یک محل خالی از سکنه
- عدم پرداخت نفقه‌ی زوجه و افراد واجب النفقه
- افشای اسرار حرفه‌ای و شغلی
- تخریب عمدی اشیاء منقول و غیر منقول
- از بین بردن حیوان حلال گوشت شخص دیگری به طور غیر ضروری یا حیواناتی که دولت شکار آنها را ممنوع اعلام کرده است
- سوزاندن یا آسیب عمدی به اسناد تجاری و غیر تجاری دولتی
- چراندن محصول دیگری، تخریب باغ و محصول دیگری
- افترا
- نشر اکاذیب
- قطع یا از بین بردن اصل نخل خرما بدون داشتن مجوز قانونی
- تصرف عدوانی یا ایجاد مزاحمت یا ممانعت از احقاق حق
- تصرف ملک غیر به قهر و غلبه
- ورود به عنف یا تهدید در منزل یا مسکن دیگری
- افترای عملی
- تهدید
- تحریق اشیاء منقول
- هجو
- صدور و مطالبه وجه چک غیر قابل پرداخت …
پیامدها:
در صورتی که در جرایم قابل گذشت، شاکی خصوصی بگذرد ،دعوای خصوصی، قطعاً ساقط خواهد شد؛چون شاکی از حق خود گذشته است.
دومین اثری که خواهد داشت این است که دیگر پشیمان شدن از گذشت فایده ندارد. اصطلاحاً گفته می‌شود که عدول از گذشت مسموع نیست؛ بنابراین اگر قصد دارید بگذرید به خاطر داشته باشید که بعد از آن دیگر نمی‌تواند از این تصمیمتان صرف نظر کنید، مگر اینکه بعد از اعلام رضایت آثاری ظاهر شود که نوع جرم ارتکابی را تغییر دهد.
۲- جرایم غیر قابل گذشت
جرایم غیر قابل گذشت چه جرایمی می‌باشند؟
جرایمی که در آنها تعقیب و پیگرد قانونی مجرم نیازی به شکایت شاکی خصوصی ندارد و همچنین اگر شاکی خصوصی رضایت دهد، مراجع قضایی نمی‌توانند تنها با تکیه بر عدم شکایت شاکی و رضایت او دست از تعقیب، محاکمه و اجرای حکم بردارند و آنها را متوقف سازند. به طور مثال، سرقت و کلاهبرداری جزو جرایم غیر قابل گذشت هستند.
در جرایم غیر قابل گذشت رضایت داشتن شاکی بی‌تاثیر نیست. در این نوع جرایم، رضایت شاکی باعث تخفیف در مجازات می‌شود و اگر حکمی در دادگاه به طور قطعی صادر و قابل اجرا شد، دادگاه حکم شخص را کم می‌کند و یا در میزان مجازات تجدیدنظر می‌کند.
گذشت کردن شاکی در جرایمی که غیر قابل گذشت می‌باشد
در قانون اسلامی اصل بر غیر قابل گذشت بودن جرایم می‌باشد مگر اینکه قانونگذار بعضی از جرایم را قابل گذشت اعلام نماید. گذشت کردن شاکی در جرایم غیر قابل گذشت موجب توقف ادامه‌ی روند پرونده نمی‌شود و مجازات جرایم غیر قابل گذشت نیز به شکایت شاکی بستگی ندارد و همچنین با گذشت او ارتباطی ندارد و در صورت گذشت او پرونده خاتمه پیدا نخواهد کرد اما می‌توان گفت که گذشت او در پرونده‌های غیر قابل گذشت می‌تواند میزان مجازات را کاهش دهد و باعث تخفیف در مجازات شود.
گذشت کردن شاکی در جرایمی که قابل گذشت می‌باشد
در این نوع جرایم، تعقیب قانونی با شکایت شاکی آغاز شده و با رضایت و گذشت او به پایان می‌رسد، اما باید توجه داشته باشید که اگر شاکیان چند نفر باشند همه‌ی آنها باید گذشت کنند وگرنه گذشت در اینجا معنایی ندارد.
سوالات مبحث جرایم قابل گذشت و غیر قابل گذشت:
۱) با گذشت شاکی آیا آثار تبعی آن مجازات از بین می‌رود؟
در قانون مجازات اسلامی هنگامی که با گذشت شاکی موقوفی تعقیب صادر می‌شود، آثار تبعی آن نیز از بین خواهد رفت.
۲) گذشت با رضایت چه تفاوتی دارد؟
گذشت در مورد پرونده‌هایی صدق می‌کند که کیفری باشند اما رضایت در مورد پرونده‌هایی صدق می‌کند که حقوقی باشند.
۳) آیا ضرب و جرح عمدی از جرایم غیر قابل گذشت می‌باشد؟
ضرب و جرح عمدی از جرایم غیر قابل گذشت است، به شرط اینکه میزان و اندازه‌ی آن به گونه‌ای نباشد که جنبه عمومی ایجاد کند چون در این صورت فقط شاکی خصوصی دارد که با رضایت او پرونده مختومه می‌شود.
۴) گذشت موجب از بین بردن حکم زندان است یا نه؟
در صورتی که جرم قابل گذشت باشد بله حکم زندان را نقض می‌کند و در غیر این صورت فقط موجب تخفیف مجازات و حکم می‌شود.
