متاسفانه آمار تصادف در کشور ما در مقایسه با سایر کشور ها بسیار بسیار زیاد است. افراد در این تصادفات یا آسیب بدنی دیده یا خسارات مادی به آنها وارد می شود. خسارات به افراد زمانی تعلق می گیرد که دچار ایرادی در یک عضو یا خدایی نکرده فوت شده باشند. قواعد مربوط به دیه تصادف توسط قانون گذار مشخص شده و هر ساله نرخی برای آن اعلام می شود. مطالبه خسارت افراد آسیب دیده، حقی است که توسط قانون برای آن ها تبیین گردیده است. در ادامه این مطلب به مراحل گرفتن دیه تصادف می پردازیم.
دیه چیست و در چه شرایطی دیه تصادف به فرد تعلق می‌گیرد؟
قبل از آنکه دیه مربوط به حادثه تصادف بررسی شود بهتر است ماهیت دیه را دریابیم. قاعده ی فقهی “لاضرر و لا ضرار” قاعده ایی است که قانونگذار ما مطابق آن حق وارد ساختن هرگونه آسیب و خسارتی را بر دیگری از افراد سلب و حتی برای آن ضمانت اجرا پیش بینی می نماید. تمامی حقوقدانان اتفاق نظر دارند که دیه یکی از مجازات های پیش بینی شده در قانون بوده و در واقع مبلغی است که در جنایات غیر عمد وارده بر اعضای بدن و جان افراد یا در مواقعی که امکان قصاص نیست یا با دیه، مصالحه شده، پرداخت می شود.
ماده ۴۸۸ قانون مجازات اسلامی در تعریف دیه می‌گوید: «دیه مقدار مالِ معینی است و در شرع مقدس به سبب جنایات غیرعمدی بر نَفس، عضو، منفعت یا جنایات عمدی در مواردی که به هر جهت قصاص ندارد، مقرر شده است.» دیه انواعی دارد کع به دیه نفس، دیه اعضا و دیه منافع تقسیم می شوند. جنایات غیر عمد بر جان و جسم اشخاص و جرایم عمدی که به هر دلیل، امکان قصاص نیست، موارد پرداخت دیه می باشند. پس در واقع دیه خسارتی است که در مقابل آسیب به اشخاص پرداخت خواهد شد و میزان و مقدار آن بسته به ناحیع آسیب دیده و گزارش پزشکی قانونی، کتفاوت خواهد بود.
اما در چه شرایطی دیه تصادف به فرد آسیب دیده تعلق می گیرد؟
همانگونه که در بالا گفته شد، هیچ کس نمی تواند به فردی آسیبی وارد کند یا بخاطر عمدی نبودن ایراد آسیب، از جبران خسارت و پرداخت دیه سرباز بزند. پس باید گفته دیه به هر فردی که به علت تصادف محققه دچار آسیب بدنی یا جانی شده است، تعلق خواهد گرفت. مراح دریافت دیه تصادف اغلب طولانی است و به همین علت، افراد چه مقصر باشند و چه آسیب دیده برای انجام امور قضایی خود حتما از یک وکیل حرفه ای استفاده می کنند. منظور از این وکیل درواقع وکیل دادگستری است که در امور کیفری احاطه کافی داشته باشد و به عبارتی ، وکیل کیفری باشد.
دیه تصادف چیست؟
قانون دیه تصادفات، به طور مستقل برای پاسخ گویی به مشکلات ناشی از تصادفات وجود دارد. در واقع اگر فرد ثالثی در یک حادثه رانندگی دچار آسیب بدنی یا جانی شود، شخص دارنده اتوموبیل باید خسارت ایشان را جبران نماید. مطابق این قانون کلیه دارندگان وسایل نقلیه موتوری زمینی و انواع یدک و تریلر متصل به وسایل مزبور و قطارهای راه آهن اعم از اینکه اشخاص حقیقی یا حقوقی باشند مسؤول جبران خسارات بدنی و مالی هستند که در اثر حوادث وسایل نقلیه مزبور یا محمولات آنها به اشخاص ثالث وارد شود و مکلفند مسئولیت خود را از این جهت…بیمه نمایند.
نکته قابل توجه آن است که این نوع دیه توسط شرکت های بیمه و مطابق آنچه که در قرارداد بیمه گر و بیمه کننده ذکر شده است، به شخص ثالث پرداخت می گردد. در واقع پس از بررسی کارشناسان و مطابق حکم دادگاه، شرکت بیمه کننده موظف است دیه را پرداخت کند.
اگر دارنده اتوموبیل وسیله نقلیه خود را بیمه نکرده باشد یا از صحنه تصادف متواری شود چه؟ در اینصورت پرداخت بیمه فرد آسیب دیده با صندوق تامین خسارت های بدنی خواهد بود.
قانون پرداخت دیه در تصادفات
در صورت بروز این حوادث ناخوشایند، بهترین کار مشاوره با وکیل دادگستری در اولین فرصت می باشد. قانون دیه تصادفات در دسترس عموم قرار دارد اما بدون شک هیچ کس نمی تواند به اندازه یک فرد حقوقی زیر و بم های آن را دریبابد. در ادامه به قانون پرداخت دیه تصادفات اشاره خواهیم کرد.
بر اساس ماده ۱۶ قانون اصلاح بیمه اجباری مسئولیت مدنی دارندگان وسایل نقلیه ” اگر در حوادث رانندگی منجر به صدمات بدنی غیر از فوت، بیمه‌گر وسیله نقلیه مسبب حادثه یا صندوق تامین خسارت‌های بدنی حسب مورد موظفند پس از دریافت گزارش کارشناس راهنمایی و رانندگی یا پلیس راه و در صورت لزوم گزارش سایر مقامات انتظامی و پزشکی قانونی بلافاصله حداقل ۵۰درصد از دیه تقریبی را به اشخاص ثالث زیان‌دیده پرداخت کرده و باقی‌مانده آن را پس از معین شدن میزان قطعی دیه بپردازند.”
تبصره– در حوادث رانندگی منجر به فوت، شرکت های بیمه می‌توانند در صورت توافق با راننده مسبب حادثه و ورثه متوفی، بدون نیاز به رأی مراجع قضائی، دیه و دیگر خسارت‌های بدنی وارده را پرداخت نمایند. در این مورد وکیل قتل نیز می تواند به پرونده ورود کند چرا که شخصی کشته شده است.
دیه تصادفات در تصادفات منجر به فوت دارای دو بخش و جنبه است. بدین صورت که پرداخت جزای نقدی و حبس جنبه ی عمومی آن و پرداخت دیه جنبه ی خصوصی آن است که به مطالبه ی اولیای دم برمی‌گردد.
براساس ماده ۷۱۴ قانون مجازات اسلامی هرگاه بی احتیاطی یا بی مبالاتی یا عدم رعایت نظامات دولتی یا عدم مهارت راننده ( اعم از وسائط نقلیه زمینی یا آبی یا هوایی ) یا راننده وسیله موتوری منتهی به قتل غیر عمدی شود مرتکب به شش ماه تا سه سال حبس و نیز به پرداخت دیه در صورت مطالبه از ناحیه اولیای دم محکوم می‌شود.
همچنین رانندگی در حال مستی، نداشتن گواهینامه رانندگی، داشتن سرعت غیر مجاز، حرکت دادن اتومبیل با علم به وجود نقص فنی، عدم رعایت محل عبور عابر پیاده و عبور از محل های عبور ممنوع از عوامل تشدید کننده مجازات است که حداقل مجازات را به میزان ۳/۲ حداکثر مجازات مذکور در این ماده افزایش می‌دهد. قتل ناشی از تصادفات رانندگی، قتل غیر عمدی محسوب می شود و در نتیجه مقصر ضامن پرداخت دیه کامل می باشد.
در مواردی که مصدوم دچار صدمات متعدد می گردد و پس از آن فوت می نماید براساس بند ب ماده ۵۳۸ قانون مجازات جدید در صورت تعدد صدمات چنانچه مرگ یا قطع عضو یا آسیب بیشتر، در اثر سرایت تمام صدمات باشد، تنها دیه نفس یا عضو یا آسیب بزرگتر ثابت می‌شود و اگر مرگ یا قطع عضو یا آسیب بزرگتر در اثر سرایت برخی از صدمات باشد، دیه صدمات مسری در دیه نفس یا عضو یا آسیب بزرگتر تداخل می‌کند و دیه صدمات غیرمسری، جداگانه محاسبه و مورد حکم واقع می‌شود.
شرکت‌های بیمه بر اساس بیمه نامه‌ای که هر فرد دارد مسئول پرداخت دیه می باشند ولی این خسارات باید در حکم دادگاه قید شود زیرادر غیر این صورت اداره بیمه خود را موظف به پرداخت نمی داند و از این جهت مشکلاتی برای طرفین ایجاد می‌گردد.
اما در خصوص هزینه های مازاد بر دیه از جمله هزینه بیمارستان و درمان اگرچه به نظر می‌رسد اختلاف رویه در میان دادگاه‌ها وجود دارد، اما معمولا هزینه‌های مازاد بر دیه قابل مطالبه است و زیان دیده می‌تواند با تقدیم دادخواست حقوقی، این هزینه‌ها را از مقصر مطالبه نمود.
نکته قابل توجه دیگر آن است که بر اساس قوانین ایران خسارات معنوی قابل مطالبه نیستند و در نتیجه از باب تاملات روحی که ممکن است مصدوم و یا خانواده‌اش متحمل شده باشند نمی‌توان درخواست خسارت کرد.
نرخ دیه کامل سال ۱۴۰1 در ماه‌های حرام و ماه‌های عادی
نرخ دیه هرساله و با توجه به مقتضیات زمان، اعلام می شود. نرخ دیه کامل انسان در سال 1401 ، در ماه های غیر حرام یا عادی ، 600 میلیون تومان و در ماه های حرام ، معادل 800 میلیون تومان می باشد. نحوه تعیین دیه سال ۱۴۰۱ ، توسط رئیس قوه قضاییه می باشد.
نحوه محاسبه دیه تصادف رانندگی
نحوه محاسبه دیه در تصادفات با سایر حوادث تفاوتی نداشته و مطابق قانون مجازات اسلامی و نرخ اعلامی هرساله توسط قوه قضاییه محاسبه می شود. در ذیل میزان دیه تعلق گرفته به اعضای مختلف بدن آورده شده است:
نوع دیه مبلغ در سال :۱۴۰۱
دیه کامل در ماه های غیر حرام ۶۰۰/۰۰۰/۰۰۰ تومان
دیه کامل در ماه های حرام ۸۰۰/۰۰۰/۰۰۰ تومان
دیه شکستگی استخوان دست که مطلوب التیام یابد ۴۸/۰۰۰/۰۰۰ تومان
دیه شکستگی نازک نی و درشت نی استخوان پا هر کدام ۴۸/۰۰۰/۰۰۰ تومان
دیه شکستگی بینی ۶۰/۰۰۰/۰۰۰ تومان
دیه شکستگی ترقوه ۲۸/۸۰۰/۰۰۰ تومان
دیه شکستگی جمجمه سر در حد هاشمه ۶۰/۰۰۰/۰۰۰ تومان
دیه زخم شدگی در حد حارصه ۳/۰۰۰/۰۰۰ تومان
دیه زخم شدگی در حد دامیه ۱۲/۰۰۰/۰۰۰ تومان
دیه دندان های پیشین که کامل ساقط شوند ۳۰/۰۰۰/۰۰۰ تومان
دیه دندان های پشتی که کامل ساقط شوند ۱۵/۰۰۰/۰۰۰ تومان
دیه یک دست ۳۰۰/۰۰۰/۰۰۰ تومان
دیه یک پا ۳۰۰/۰۰۰/۰۰۰ تومان
دیه شکستگی دنده‌های محیط بر قلب ۱۸/۰۰۰/۰۰۰ تومان
دیه خرد شدگی استخوان مطلوب التیام یافته ۱۰۸/۰۰۰/۰۰۰ تومان
در مورد دیه چشم آسیب دیده در مقاله ای دیگر به طور کامل توضیح داده ایم.
دیه تصادف منجر به مرگ چقدر است؟
همانطور که پیشتر نیز گفته شد، مطابق آنچه که برای دیه کامل امسال در نطر گرفته شده است، دیه کامل 600 میلیون تومان می باشد و تفاوتی ندارد فرد دراثر په صانحه ای کشته شده باشد. مبلغ دیه کامل براساس قیمت 100 شتر سالم محاسبه می شود. البته نرخ تورمی که هر ساله بانک مرکزی اعلام می‌کند نیز می‌تواند به طور موثری در دیه کامل تاثیرگذار باشد.
اولین قدم برای دریافت دیه تصادف چیست؟
در قدم اول باید پیش‌ازهرچیز با افسر راهنمایی و رانندگی تماس گرفته شود مخصوصا اگر تصادف باعث نقص عضو، از دست رفتن افراد یا خسارت‌های سنگین مالی به ماشین مقابل یا اموال و دارایی‌های دیگران شده باشد. افسر بعد از بررسی حادثه، مقصر را مشخص می‌کند و کروکی می‌کشد. در خسارت‌های مالی بیشتر از ۱۶ میلیون تومان و خسارت‌های جانی داشتن کروکی ضروری است.
در صورت آسیب دیدن شخصی در تصادف، باید هم‌زمان با گزارش تصادف به پلیس 110 با اورژانس (شماره ۱۱۵) هم تماس گرفته‌شود. این کار برای نجات جان فرد و انتقال سریع وی به بیمارستان ضروری است.
بعد از انتقال مصدوم به بیمارستان، خودروی مقصر هم برای تشکیل پرونده در کلانتری به پارکینگ پلیس منتقل خواهد شد.
بعد از دریافت کروکی از پلیس راهنمایی و رانندگی، باید برای استفاده از بیمه شخص ثالث راننده مقصر، پرونده تشکیل شود. در این مرحله باید افراد زیان دیده، کد یکتای بیمه‌نامه ثالث و مدارک راننده مقصر را بگیرند. برای این کار باید درخواست اصالت بیمه‌نامه از کلانتری گرفته شود. در نهایت برای پرداخت خسارت، پرونده برای صدور حکم و تعیین قطعی میزان دیه در دادسرا به جریان می‌افتد و می‌توان از طریق سامانه ثنا از تاریخ‌های بررسی و تصمیمات گرفته شده در دادگاه اطلاع پیدا کرد.
مراحل گرفتن دیه بعد از رای دادگاه
پس از تعیین حکم و صدور رای دادگاه، اپس از آنکه هیچکدام از دو طرف اعتراضی به مقدار دیه تعیین شده نداشتند برگه رای دادگاه تحویل شرکت بیمه داده می شود. مدارک توسط کارشناسان شرکت بیمه به‌طور کامل بررسی می‌شود و پس از تایید، دیه اعلام شده به صورت کامل به فرد آسیب‌دیده پرداخت خواهد شد. براساس قانون پرداخت دیه در تصادف‌ها، برای خدمت‌رسانی بهتر به فرد آسیب‌دیده شرکت‌های بیمه دست‌کم 50درصد از میزان دیه را به فرد زیان‌دیده یا صدمه‌دیده پرداخت می‌کنند و مابقی مبلغ هم بعد از صدور نتیجه دادگاه پرداخت می‌شود. درمورد تصادفات منجر به‌فوت نیز، باتوجه به اینکه میزان دیه قطعی هرسال از سوی قوه قضاییه مشخص می‌شود، شرکت‌های بیمه می‌توانند با طرفین حادثه و به صورت توافقی برای پرداخت مبلغ مشخص‌شده توافق کنند و نیازی به رای مراجع قضایی و انتظامی نداشته باشند. وکیل دیه شخصی است که می تواند تمام مراحل را بدون حضور موکلین خود و به نیابت از ایشان انجام دهد.
مدارک لازم برای گرفتن خسارت از شرکت بیمه
اگر تصادف تنها منجر به خسارت مالی شود و فردی در آن آسیب جسمی نبیند، برای دریافت خسارت مالی تصادف از بیمه‌نامه داشتن مدارک زیر ضروری است:
اصل یا تصویر برابر اصل شده گزارش افسر راهنماییورانندگی (برای تصادف‌های بیشتر از ۱۶ میلیون تومان)
کد یکتای بیمه‌نامه زیان‌دیده و مقصر حادثه
اصل و کپی کارت شناسایی زیان‌دیده و مقصر
کارت ماشین مقصر
اصل برگه اعلام خسارت
ارائه فاکتور زیان خودرو
ارائه رای دادگاه یا برگه سازش
نظریه کارشناس رسمی دادگستری
برای تشکیل پرونده خسارت جانی و پرداخت دیه صدمات جسمی در تصادفات یا دیه تصادف منجر به مرگ هم مدارک زیر لازم است:
کد یکتای بیمه‌نامه شخص ثالث مقصر
اصل گواهینامه مقصر به همراه کارت خودرو و کارت ملی
کروکی تصادف (گزارش کارشناس راهنماییورانندگی یا گزارش مقامات انتظامی یا نظریه کارشناس منتخب مراجع قضایی)
اوراق بازجویی از مقصر و زیان‌دیدگان
نظریه پزشکی قانونی
کارت شناسایی مجروحین و متوفیان
خلاصه پرونده بالینی مصدوم یا متوفی در صورت بستری
کپی شناسنامه و کارت ملی وراث متوفی و یا ذی‌نفعان دریافت خسارت
برگه رای دادگاه
جواز دفن، گزارش معاینه جسد و گواهی فوت به همراه شناسنامه باطل شده متوفی، در صورت فوت زیان‌دیده
ارائه گواهی انحصار وراثت، در حوادث منجر به فوت
مدت زمان رای دادگاه برای دیه چقدر است؟
به‌طور کلی معمولا صدور رای نهایی در مورد دیه خسارت‌های تصادفات یک هفته پس از آخرین جلسه دادگاه است. یعنی اینکه فواصل بین جلسات چقدر باشد و یا تعداد جلسات دادگاه چندتا باشد، مشخص نیست. اگر هیچکدام از طرفین نسبت به این رای اعتراضی نداشته باشید پس از مهات 20 روزه برای ثبت اعتراض احتمالی، این رای قابل اجرا خواهد بود. البته تا زمانی که پزشکی قانونی به شما تاریخ مراجعه بعدی می‌دهد، امکان دریافت دیه کامل را ندارید. چون باید برای پزشکی قانونی و دادگاه مشخص شود بهبود آسیب‌های شما بدون برجای‌گذاشتن عیب بوده یا رد و نشانی از آسیب‌ها در بدن شما باقی مانده است.
