همه ی افراد در طول زندگیشان امکان برخورد با مسائل گوناگون حقوقی و کیفری را دارند. روزمرهترین معاملات ما مانند اجاره و خرید ملک تا اتفاقات مهمتری مانند کلاهبرداری و طلاق و ازدواج، تماما از قوانینی برخوردارند که در قانونهای مختص به خود معین شده و تمام افراد موظف به پیروی از آنها هستند. اما گاهی پیش میآید که آگاهانه یا به طور اتفاقی، عملی بر خلاف قانون انجام شود و نیاز به رسیدگی در محاکم دادگستری داشته باشد. همانطور که گفتیم، دعاوی به دو دسته حقوقی و کیفری بر مبنای موضوعشان تقسیم و در دادگاه های متفاوت رسیدگی میشوند. برخی از مسائل، علی الخصوص در مسائل کیفری، برای حل شدن نیاز به یک همراه متخصص به قوانین یعنی وکیل کیفری در کنار افراد دارد. اینکه بزهکار باشیم یا بزه دیده تفاوتی ندارد و حتی در شرایطی دادگاه ها دعاوی را بدون حضور وکیل کیفری برای فرد رسیدگی نکرده و تا انتصاب یک وکیل جلسات رسیدگی را به تعویق می اندازند. اما وظیفه ی این وکیل چیست؟ چرا داشتن یک وکیل در دعاوی کیفری اینقدر مهم است که در مواردی از نظر قانون اجباری است؟ تفاوت شکایت کیفری با حقوقی در چیست و یا چگونه دعاوی کیفری را طرح کنیم؟ در ادامه به پاسخ این سوالات خواهیم پرداخت.
موارد استفاده از وکیل کیفری
در ابتدای امر ذکر کنیم که افراد حقوقی تا قبل از کسب درجه ی وکالت، در آزمونی شرکت کرده که نیازمند تسلط در تمام امور حقوقی و کیفری است. این بدان معناست که فردی که دارای عنوان وکیل است باید بتواند یم احاطه کلی نسبت به تمامی مسائل مندرج توسط قانونگذار مسلط باشد. این افراد بسته به مهارت و علاقه شان، به کار و تحصیل در یک رشته اختصاصی از حقوق می پردازند و همین باعث میشود یک وکیل حرفه ای شناخته شده و در شاخه مدنظر خود بیشتر کار کند. یک وکیل حقوقی عموما وکالت پرونده هایی را به عهده میگیرد که موضوع قانون مدنی میباشند. مانند دعاوی مربوط به ملک، قرارداد ها، خسارات، ارث، ازدواج، طلاق و غیره. اما یک وکیل کیفری دارای تسلط به موضوعات مندرج در قانون مجازات اسلامی است که از چک تا قتل را در بر میگیرد. موضوعات این قانون بسیار متفاوت و متنوع بوده و از این لحاظ که مجازاتی برای فرد مرتکب به همراه دارد، دارای حساسیت بسیار بالا است.
بهترین وکیل کیفری را داشته باشید
موضوعات کیفری بسیار گسترده و مرتبط به یکدیگر هستند. برای مثال شاید پرونده ای که با عنوان خیانت در امانت طرح شده است در واقعیت کلاهبرداری باشد و نیاز به حضور یک وکیل کلاهبرداری متخصص برای احقاق حق وجود داشته باشد. پس این یک حقیقت است که بهترین وکیل کیفری، مطلع ترین آنها نسبت به موضوعات به طور جامع است.
یک وکیل کیفری خوب و دانا کسی است که بتواند به طور موشکافانه ای تمایز جرایم را تشخیص داده و میزان مجازات را پیش بینی کند. قطعا پرونده های کیفری باید به اشخاصی سپرده شود که بتوانند آن طور که باید شرایط را در لوایح دفاعیه یا حتی شکواییه عنوان کرده و چیزی را از قلم نیندازند و مدافع حقوق موکل خود باشند. حتی افرادی که بدترین جرایم را مرتکب شده و بزهکار نامیده می شوند، مستحق مجازات صرفا به اندازه جرم ارتکابی و نه بیشتر از آن و همچنین دفاع میباشند. کوتاهی وکیل کیفری میتواند منجر به مرگ فرد مرتکب یا بالعکس نجات وی از مخمصه باشد و همچنین در صورت وکالت از یک بزه دیده، نباید اجازه دهد که کمترین حقی از وی ضایع گردد.
چه مواردی مشمول انواع دعاوی کیفری میشوند؟
کلمه ی دعوا به طور کلی یادآور هرگونه منازعه و کشمکش بین افراد است اما همانطور که گفته شد، در اصطلاح حقوقی کلمه ی عامی است که به دلیل تفاوت در منشا به دو دسته ی دعاوی حقوقی وکیفری تقسیم میشود. در دعاوی حقوقی ممکن است که کشمکش و منازعه خاصی بین افراد نباشد، اما در دعاوی کیفری اغلب جان، مال و آبروی بزه دیده توسط بزهکار مورد تعرض قرار گرفته است و بزه دیده یا وکیل وی برای اعتراض و باز پس گیری حقوق پایمال شده ، به محاکم قضایی مراجعه می کنند.
تمامی جرایم طبق اصل قانونی بودن جرم و مجازات، در قانون مجازات اسلامی ذکر شده و اغلب مجازات های معنی نیز دارد. مثلا مجازات سرقت حدی مطابق بند الف ماده 278 قانون مجازات اسلامی، در مرتبه ی اول قطع چهار انگشت دست راست سارق از انتهای آنهاست، به طوری که انگشت شست و کف دست باقی بماند. همانطور که واضح است این مجازات در قانون معین شده و کم یا اضافه کردن به آن در حیطه اختیارات قاضی نیست. اما شرایطی وجود دارد قانون به مقام محترم قضایی اجازه داده است علاوه بر مجازات مکتوب در قانون، مجازات دیگری نیز بر مرتکب بار کند یا بالعکس، در صورت وجود جهات تخفیف از آن بکاهد. برای مثال اگر شخصی دارای شغل و سمت دولتی باشد و مرتکب یک جرم شود، قاضی میتواند علاوه بر مجازات جرم ارتکابی، وی را از برخی از حقوق اجتماعی محروم نماید.
چگونه اقدام به طرح دعوای کیفری نماییم؟
مرحله ی اول، تشخیص حقوقی یا کیفری بودن دعوا است. سپس باید عنوان جرم محققه را به درستی تشخیص و بر مبنی آن شکوائیه ای صحیح نوشت تا موجب صرف هزینه مجدد و اطاله دادرسی نگردد و بعد از آن آن را از طریق دفاتر خدمات قضایی یا از طریق وکیل، به دادگاه واجد صلاحیت ارسال نمود. به علت حساسیت بالا بهتر است که دعاوی خود را حتما به یک وکیل دادگستری متخصص بسپارید و حقوق خود را تضمین نمایید.
تفاوت شکایت حقوقی و کیفری
از دیگر اهمیت های تشخیص حقوقی یا کیفری بودن دعاوی، نحوه طرح کردن آنها در محاکم کیفری است. پس از مشاوره با وکیل، کیفری یا حقوقی بودن آن مشخص میشود و افراد در آن مرحله میتوانند به طور مستقل و با رجوع به دفاتر خدمات قضایی، دادخواست حقوقی یا شکوائیه کیفری خود را ارائه دهند یا با دادن وکالت به وکیل، تمام مراحل از نوشتن دادخواست و شکوائیه تا شرکت در جلسات رسیدگی دادگاه را به فرد متخصص بسپارند. شکایت حقوقی و کیفری تفاوت هایی دارند. این تفاوت ها عبارتند از مراجع رسیدگی کننده، موضوعات مورد طرح در هرکدام و تفاوت منشا آنها.
منشا دعاوی حقوقی، روابط افراد است. برای مثال دو فرد که پیوند زناشویی بسته بودند به اختلاف خورده و تصمیم به جدایی دارند و دادخواست طلاق خود را به دادگاه عمومی و حقوقی ارائه میدهند. منشا این دعوای حقوقی، ارتباط این دو فرد و مشکلات بین روابطشان است. نتایج دعاوی حقوقی همیشه مبتنی بر موضوع دعوا بوده و متفاوت است. حتی نمی توان این ادعا را داشت که تمامی دعاوی مربوط به خلع ید دارای یک نتیجه واحد است و هیچ وکیل خلع یدی همچین تضمینی نخواهد داشت.
اما منشا دعاوی کیفری، ضایعه و تعرضی است که یک فرد بر فرد دیگر- جان، مالو آبروی او- وارد آورده است. این دو فرد میتوانند هیچ ارتباطی با یکدیگر نداشته باشند. مثلا وقتی فردی مورد فحاشی قرار میگیرد میتواند دارای ارتباط فردی با مرتکب باشد یا خیر. در این صورت یک وکیل فحاشی می تواند شکوائیه ای برای بزه دیده آماده کرده و آن را به مرجع رسیدگی کننده که دادسرا می باشد، ارسال نماید. نتایج دعاوی کیفری می تواند یکسان باشد چرا که موضوع دعوا جرم بوده و در اغلب موارد مجازات جرایم به طور دقیق در قانون مکتوب گشته است.
در ادامه به دو نمونه از دادخواست حقوقی و شکواییه کیفری خواهیم پرداخت.
نمونه شکواییه توهین و فحاشی:
دادستان معظم دادسرای عمومی و انقلاب تهران
با سلام
احتراماً اینجانب به وکالت از شاکی خانم …… شکایت خود را از آقای . …. فرزند …. بشرح ذیل بعرض می رسانم : حسب اظهارات موکل و دلایل موجود مشتکی عنه مدت مدیدی است عالمانه و عامدانه موکل را حضورا و از طریق تماس های مکرر تلفنی و ارسال پیامک مورد افترا، تهدید، توهین،فحاشی، قذف و … قرار داده و کراراً با ارسال پیامک های غیر اخلاقی و استعمال الفاظ رکیک و توهین آمیز موجبات سلب آسایش و آزار و اذیت موکل و خانواده ایشان را فراهم نموده است لذا با توجه به موارد معنونه از نامبرده اعلام شکایت نموده و تقاضای تعقیب کیفری ایشان وفق مقررات جزایی و همچنین مواد 641 و 608 …………و عنداللزوم انجام استعلام از شماره تلفن همراه ……و اپراتور … مورد استدعا می باشد. با نهایت سپاس و تجدید احترام.
نمونه دادخواست خلع ید:
رياست محترم مجتمع قضايي “نام شهرستان محل وقوع ملك “
باسلام احتراماً به استحضارمي رساند:
به موجب سند مالكيت شماره دانگ پلاك ثبتي / بخش “شماره و نام شهرستان” واقع در نشانی متعلق به اينجانب مي باشد نظر به اينكه خوانده/خواندگان بدون اذن و اجازه اينجانب پلاك ثبتي مذكور را در تصرف غاصبانه خود گرفته و با وصف مراجعات مكرر از رفع تصرفات غاصبانة خود و تحويل آن به اينجانب امتناع مي نمايد فلذا با تقديم اين دادخواست مستندات به ماده ۳۰۸ و ۳۱۱ قانون مدني صدور حکم به خلع يد غاصبانه خوانده/خواندگان جزء پلاك ثبتي فوق الذكر به انضمام كليه خسارات و هزينه دادرسي مورد استدعاست.(خلع ید)
عند الاقتضا براي اثبات ادعاي خود به معاينه و تحقيق محلي با جلب نظر كارشناس رسمي دادگستري استناد مي نمايد.(خلع ید)
انواع دادگاه های کیفری
مطابق قانون آیین دادرسی کیفری، دادگاه های کیفری به دادگاه های کیفری یک، دادگاه کیفری دو، دادگاه انقلاب، دادگاه اطفال و نوجوانان و دادگاه های نظامی تقسیم می شود. دادگاه کیفری یک وظیفه رسیدگی به جرایمی را دارد که سنگین ترین مجازات ها را به خود اختصاص داده اند.مانند: جرایم موجب مجازات سلب حیات، جرایم موجب حبس، جرایم موجب مجازات قطع عضو یا جنایات عمدی علیه تمامیت جسمانی با میزان نصف دیه کامل یا بیش از آن، جرایم سیاسی و مطبوعاتی و غیره.
دادگاه کیفری دو، به تمامی دعاوی کیفری ای رسیدگی خواهد کرد که رسیدگی آنها در حیطه صلاحیت دادگاه کیفری یک نباشد. مثلا جرایمی که مجازات آنها حبس های غیر ابد باشد.
دادگاه انقلاب به جرایمی رسیدگی میکند که به شکل و نحوی به امنیت کشور خدشه وارد میکند. مانند: جرایم علیه امنیت داخلی و خارجی، محاربه و افساد فی الارض، تبانی و اجتماع علیه جمهوری اسلامی ایران یا اقدام مسلحانه، تخریب اموال، توهین به مقام بنیانگذار جمهوری اسلامی ایران و مقام رهبری، تمامی جرایمی مربوط به مواد مخدر، روان گردان و پیش سازه های آن و قاچاق اسلحه، مهمات و مواد تحت کنترل.
دادگاه اطفال و نوجوانان مطابق قانون آیین دادرسی کیفری به کلیه جرایم اطفال و افراد کمتر از هجده سال تمام شمسی رسیدگی میکند. منظور از طفل کسی است که به حد بلوغ شرعی نرسیده است .
دادگاه نظامی نیز دادگاهی هایی هستند که به جرایم جرایم مربوط به وظایف خاص نظامی و انتظامی اعضای نیروهای مسلح به جز جرائم در مقام ضابط دادگستری و همچنین به جرائمی که امام خمینی(ره) و مقام معظم رهبری اجازه فرمودهاند مادامی که از آن عدول نشده در صلاحیت این سازمان است، رسیدگی میکنند.