سالیانی است که افراد در تمام جهان برای مبادلات تجاری و خرید و فروش خود از اسکناس استفاده می‌کنند. اسکناس‌ها وجه رایجی هستند که در هر کشور به اشکال و واحدهای متفاوتی وجود دارد. از آنجایی که اسکناس همیشه در دست مردم و در گردش است و به نوعی زندگی آنها به اسکناس وابسته است، احتمال جعل آن نیز وجود دارد. به همین جهت در قوانین دنیا به مبحث جعل اسکناس پرداخته شده است. اما جعل اسکناس طبق قانون ایران چیست و چه مجازاتی دارد؟
جعل یکی از جرایمی است که همه با آن آشنایی داریم و به عنوان یکی از راه‌های کلاهبرداری است. جرم جعل در بسیاری از اسناد تجاری، رسمی و هویتی رخ می‌دهد. اما یکی از راه‌های جعل وارد کردن اسکناس‌های تقلبی اعم از اسکناس‌های داخلی و خارجی است. پشت ويترين بسياري از مغازه‌ها، مي‌توانيد اسکناس‌هايي را ببينيد که گوشه‌هاي آن سوراخ شده و در معرض ديد مشتريان قرار داده شده است. اين اسکناس‌ها جعلي هستند و الصاق آن در مقابل چشم مشتريان، هشداري است به اينکه مغازه‌دار نسبت به اصالت اسکناس‌هايي که به او داده مي‌شود هوشيار است. اسکناس‌ها و چک‌پول‌هاي موجود با ضريب امنيتي بالا به گونه‌اي طراحي شده‌اند که به راحتي از نمونه تقلبي آن تمييز داده مي‌شوند. بنابراين بهترين راه پيشگيري از جرم جعل اسکناس، هوشياري شهروندان است. اما همه اين احتياط ها مانع از وقع جرم جعل اسکناس نمي‌شود. قانون مجازات ما براي اين جرم مجازات سنگيني در نظر گرفته است و آن را در رديف جعل مشدد، جرم‌انگاري کرده است.
موسسه حقوقی بین المللی عدالت آریایی با بهره گیری از بهترین وکیل کلاهبرداری تهران تا انتهای مسیر حقوقی همراه شماست.
جرم جعل اسکناس
در معنای لغوی جعل به معنای تقلب و فریب است و در قانون به صورت: « یعنی شخصی نوشته یا دیگرچیزهای مذکور در قانون را به قصد جا زده شدن به عنوان اصل بسازد یا تغییر دهد» تعبیر شده است.پس طبیعی است که جعل اسناد از هر نوع آن مشکل‌زا باشد چرا که با معیشت مردم در ارتباط است. جعل اسکناس مطابق ماده ۵۲۵ قانون مجازات اسلامی ایران مصوب ۱۳۷۵، جرم محسوب میشود
سه قانون براي يک جرم
- قانون تشديد مجازات جاعلان اسکناس و وارد کنندگان، توزيع‌کنندگان و مصرف‌کنندگان اسکناس مجعول مصوب سال 1368، اولين قانوني است که در اين رابطه به تصويب رسيده است. در قانون نه‌تنها جعل اسکناس رايج داخلي جرم شناخته شده است . بلکه توزيع يا مصرف آن هم جرم بوده و قابل مجازات است. مجرم چنانچه عضو باند باشد يا قصد مبارزه با نظام جمهوري اسلامي ايران را داشته باشد به اعدام محکوم مي‌شود. همچنين عامل عامد و عالم ورود اسکناس مجعول به کشور به عنوان مفسد به اعدام محکوم مي‌شود. مگر آنکه عضو باند نبوده و قصد مبارزه با نظام نداشته و در محکمه ثابت شود که فريب خورده است.
- قانون بعدي در مورد جرم جعل اسکناس، يک‌سال بعد يعني در سال 1369 به تصويب رسيد. طبق بند الف ماده 1 قانون مجازات اخلالگران در نظام اقتصادي کشور مصوب 19/9/1369 اخلال در نظام پولي يا ارزي کشور از طريق قاچاق عمده ارز يا ضرب سکه قلب يا جعل اسکناس يا وارد کردن يا توزيع کردن عمده آنها اعم از داخلي و خارجي و امثال آن جرم محسوب است و مرتکب به مجازات‌هاي مقرر در اين قانون محکوم مي‌شود. اعمالي که از آن نام برده شد، اگر به قصد ضربه زدن به نظام جمهوري اسلامي ايران يا به قصد مقابله با آن يا با علم به موثر بودن اقدام در مقابله با نظام مزبور چنانچه در حد فساد في‌الارض باشد به موجب قانون سال 1369 منجر به اعدام مرتکب مي‌شود و در غير اين صورت، مرتکب به حبس از 5 سال تا 20 سال محکوم مي‌شود.
- در هر دو صورت، دادگاه به عنوان جزاي مالي به ضبط همه اموالي که از طريق خلاف قانون به دست آمده باشد، حکم خواهد داد. دادگاه مي‌تواند علاوه بر جريمه مالي و حبس، مرتکب را به 20 تا 74 ضربه شلاق در انظار عمومي محکوم کند.
بنابراین
بر اساس ماده ۵۲۶ کتاب پنجم تعزیرات هر فردی که اسکناس رایج داخلی و خارجی، اسناد بانکی نظیر برات‌های قبول شده از طرف بانک‌ها، چک‌های صادره از طرف بانک‌ها، سایر اسناد تعهدآور بانکی، اسناد یا اوراق بهادار و حواله‌های صادره از خزانه را به قصد اخلال در وضع پولی یا بانکی یا اقتصادی یا بر هم‌زدن نظام و امنیت سیاسی و اجتماعی جعل یا وارد کشور کند یا با علم به مجعول بودن از آنها استفاده کند، مجرم است.
بر اساس قانون اگر فردی اقدام به جعل اسکناس کند مجرم است و ممکن است که جرم او محاربه تشخیص داده شود که در این صورت اعدام خواهد شد، البته اگر این مجرم مفسد و محارب شناخته نشود، به حبس از ۵ تا ۲۰ سال محکوم خواهد شد.
انگیزه جعل اسکناس
اسکناس ها پول رایج یک کشور اند. تقریبا انجام هر کاری نیازمند پول و نقدینگی است و معیشت تمام مردم به آن وابسته است پس همیشه انگیزه تقلب و فریب نسبت به آن بالاست. در جرایم، انگیزه یا همان عنصر معنوی به معنای قصد و اراده باطنی فرد در انجام عمل مجرمانه است.
اینکه فرد از انجام جعل چه قصدی داشته است و نیتش تا چه حد کلان است ، میزان ضمانت اجرای این جرم را از یک سال حبس به اعدام میتواند تغییر دهد .
مجازات جعل اسکناس
وفق ماده ۵۲۵ قانون مجازات اسلامی مصوب ۱۳۷۵ بخش تعزیرات، هر کس اسکناس رایج داخلی یا خارجی یا اسناد بانکی نظیر برات‌های قبول شده از طرف بانک‌ها یا چک‌های صادره از طرف بانک‌ها و سایز اسناد تعهدآور بانکی را جعل کند، یا با علم به اینکه جعل شده است آن را استفاده کند یا به کشور وارد کند، علاوه بر جبران خسارات وارد شده به حبس از یک تا ده سال محکوم خواهد شد. پس اگر شخصی با اسکناس جعل شده با شما معامله ای انجام داد و منجر به ضرر شما شد، می‌توانید از وی مطالبه خسارت نمایید. بنا به نظری برخی از حقوق‌دانان جعل چک تضمین‌شده در حکم جعل اسکناس است. در ماده ۵۲۶ همان قانون اشاره شده است که اگر اعمال فوق‌الذکر به قصد اخلال در وضع پولی یا بانکی یا اقتصادی یا برهم زدن نظام و امنیت سیاسی و اجتماعی انجام شود، اگر فرد مفسد یا محارب شناخته نشود به حبس از پنج تا بیست سال محکوم میشود.
انواع جعل اسکناس از منظر قانون
وقتی بحث از انواع یک جرم در قانون مجازات اسلامی میشود، اغلب به ساده و مشدد تقسیم میشود. این جرم نیز از این فرض مستثنی نیست و به دو نوع ساده و مشدد تقسیم میگردد. این جرم به شکل ساده همان تعریف ماده ۵۲۵ قانون مجازات بخش تعزیرات یعنی اسکناس رایج داخلی یا خارجی یا اسناد بانکی نظیر برات‌های قبول شده از طرف بانک‌ها یا چک‌های صادره از طرف بانک‌هاو سایر اسناد تعهد آور بانکی.
شکل مشدد این جرم طبق قانون تشدید مجازات جاعلین اسکناس و واردکنندگان و مصرف‌کنندگان اسکناس مجعول، زمانی است که جعل اسکناس رایج داخلی(نه خارجی) به تنهایی یا با واسطه به قصد مبارزه با نظام یا همراه با عضویت در باند باشد.
مجازات انواع جعل اسکناس
همانطور که گفتیم مجازات جعل این سند تجاری به شکل ساده وفق ماده ۵۲۵ قانون مجازات اسلامی مصوب ۱۳۷۵ بخش تعزیرات، جبران خسارت به همراه حبس از یک تا ده سال حبس میباشد و مجازات شکل مشدد این جرم، طبق مصوبه تشدید مجازات جاعلین اسکناس و واردکنندگان و توزیع و مصرف‌کنندگان اسکناس مجعول مصوب ۱۳۶۸، اعدام میباشد.
قانون مجازات انواع جعل اسکناس چیست؟
در مورد این جرم به قانون مجازات اسلامی و قانون تشدید مجازات جاعلین اسکناس و وارد کنندگان و توزیع‌کنندگان و مصرف‌کنندگان اسکناس مجعول مستند است. اما تشخیص اینکه کدام یک از قوانین در چه مواردی مورد استناد قرار میگیرد، کار یک مشاور حقوقی است.
شناسایی اسکناس جعلی.
از مواد قانونی و مجازات صحبت کردیم. اما چه مواردی باید رعایت شود که بزه‌دیده شدن ما در این جرم پیشگیری کند و بتوانیم اسکناس واقعی را از تقلبی تشخیص دهیم؟ در این مورد فاکتورهایی وجود دارد:
۱-پرتره
پرتره موجود در اسکناس‌های جعلی معمولاً صاف و با رنگ‌های کدر است. جزئیات در اسکناس تقلبی بیش از حد تار یا مخلوط است در حالیکه کیفیت پرتره در اسکناس واقعی، معتبر و باکیفیت است.
۲-مهر و موم خزانه‌داری و بانک مرکزی
در اسکناس‌های واقعی لوگوی مربوط به خزانه‌داری و بانک مرکزی واضح و روشن است اما در نمونه‌های تقلبی، این لوگو تار یا غیرعادیست.
۳-کادر
خط کادر اسکناس واقعی واضح و مرزدار است اما در اسکناس تقلبی ممکن است تار باشد.
۴-شماره سریال
فاصله اعداد شماره سریال‌های معتبر،مساوی است و با همان رنگ جوهری که مهر خزانه‌داری چاپ شده است نوشته میشوند.اما در اسکناس تقلبی اعداد از لحاظ فاصله،توازن و رنگ می‌توانند متفاوت باشند.
۵-کاغذ
کاغذ اسکناس واقعی دارای الیاف قرمز و آبی ریز است.اما این رنگ قرمز و آبی در اسکناس‌های تقلبی به چاپ رسیده و در درون خود الیاف نیست و این امر قابل تشخیص است.
۶-ویژگی کاغذ
اسکناس واقعی بعلت فرایند تولید کاغذ در زیر نور ماورا بنفش در مقایسه با سایر کاغذها مات است.
۷-نخ امنیتی اسکناس
این نخ باید در الیاف کاغذ تعبیه شده باشد. در نمونه‌های غیر اصیل به صورت یک خط خاکستری نازک چاپی یا یم لایه نازک از لاک در ناحیه نخ شناسایی شده است.
وارد نمودن غیر قانونی ارز، اسکناس،طلا
در وارد کردن ارز ، اسکناس و طلا بصورت غیر قانونی نیز اگر به قصد مقابله با نظام و فساد اقتصادی باشد، مطابق قانون تشدید شخص مرتکب به اعدام محکوم خواهد شد. در غیر اینصورت مرتکب به پنج تا بیست سال حبس خواهد بود.
پرسش‌های متداول
1- جعل اسکناس داخلی یا خارجی در چه صورتی جرم و قابل مجازات محسوب می شوند؟
همانطور که در بالا نیز اشاره شد ، وفق ماده ۵۲۵ قانون مجازات اسلامی مصوب ۱۳۷۵ بخش تعزیرات، هر کس اسکناس رایج داخلی یا خارجی یا اسناد بانکی نظیر برات‌های قبول شده از طرف بانک‌ها یا چک‌های صادره از طرف بانک‌ها و سایز اسناد تعهدآور بانکی را جعل کند، یا با علم به اینکه جعل شده است آن را استفاده کند یا به کشور وارد کند، علاوه بر جبران خسارات وارد شده به حبس از یک تا ده سال محکوم خواهد شد. در ماده ۵۲۶ همان قانون اشاره شده است که اگر اعمال فوق‌الذکر به قصد اخلال در وضع پولی با بانکی یا اقتصادی یا برهم زدن نظام و امنیت سیاسی و اجتماعی انجام شود، اگر فرد مفسد یا محارب شناخته نشود به حبس از پنج تا بیست سال محکوم میشود. اینکه عمل ارتکابی شامل کدامیک از اشکال این جرم شود در حیطه تخصص یک وکیل حقوقی است.
2- آیا خراشیدگی می تواند از مواردی محسوب گردد که اسکناسی جعلی محسوب بشود؟
اسکناس واقعی و اصیل از جنس و طرح خاص به خود برخوردار است. زمانی می‌گوییم اسکناسی تقلبی است که در طرح پرتره، جنس کاغذ ، کادر اطراف، شماره سریال و مهر و موم لوگو ناتوازنی و بی کیفتی و تار بودن مشاهده گردد. خراشیدگی اگر به این معنا باشد که خطی بر روی پرتره افتاده باشد ، فاصله شماره سریال مساوی نباشد و اتفاقاتی از این قبیل، می تواند نشانه تقلبی باشد. اما اگر اسکناسی اصیل بوده و بعدها به مرور زمان خط و خش و نقصی به آن وارد گردد ؛ ایرادی به اصیل بودن آن وارد نیست.
3- چه روش هایی جهت شناسایی اسکناس های جعلی وجود دارد؟
غیر از دستگاه تشخیص دهنده فاکتورهایی مثل پرتر، نخ امنیتی اسکناس، کاغذ و ویژگی های آن، کادر، مهر و موم خزانه داری و بانک مرکزی، شماره سریال وجود دارند که با چک کردن آنها میتوان تفاوت بین یک اسکناس واقعی و تقلبی را تشخیص داد.
